فاکتور های ناباروری در مردان و روش های درمان آنها | کافه پزشکی

فاکتور های ناباروری در مردان شامل هرگونه مشکلات سلامتی است که مرد با داشتن آنها، شانس باردار شدن همسر خود را کاهش می دهد. حدود ۱۳ از ۱۰۰ زوج قادر نیستند با داشتن رابطه جنسی محافظت نشده باردار شوند. دلایل بسیاری برای ناباروری در زنان و مردان وجود دارد. در بیش از یک سوم موارد ناباروری، مشکل از مرد است که اغلب اوقات به دلیل اختلال در تولید یا تحویل اسپرم است. همراه کافه پزشکی باشید

در شرایط عادی چه اتفاقی رخ می دهد؟

در طول رابطه جنسی، به انزال رسیدن مرد باعث انتقال اسپرم به بدن زن می شود.

سیستم تولید مثل مردانه اسپرم را تولید، ذخیره و حمل می کند. هورمون های جنسی این امر را کنترل می کنند. اسپرم و هورمون جنسی مردانه (تستوسترون) در بیضه ها ساخته می شوند و از طریق اپی دیدیم، بیضه را ترک می کنند.

درست قبل از انزال، اسپرم ها از اپی دیدیم به وازدفران منتقل می شوند. هنگام انزال، اسپرم با مایعی از پروستات و وزیکول های منی مخلوط می شود و مایع منی را تشکیل می دهد. سپس مایع منی از طریق پیشابراه خارج می شود.

باروری مرد به این نکته بستگی دارد که بدن شما اسپرم با کیفیت تولید کند و در مسیر تحویل مشکلی نباشد. اسپرم ها از طریق دهانه رحم، به رحم و از آنجا به لوله های فالوپ زن می روند. در لوله فالوپ، برخورد اسپرم و تخمک باعث ایجاد لقاح می شود.

این سیستم فقط هنگامی کار می کند که ژن ها، سطح هورمون ها و شرایط محیطی مناسب باشند.

علل ناباروری در مردان

ساخت اسپرم بالغ و سالم به موارد زیادی بستگی دارد. برخی مشکلات می توانند رشد اسپرم را متوقف کنند. برخی مشکلات می توانند مانع از رسیدن اسپرم به تخمک شوند. حتی درجه حرارت کیسه بیضه نیز ممکن است در باروری تأثیر بگذارد. دلایل اصلی ناباروری در مردان عبارتند از :

اختلالات اسپرم

شایع ترین مشکلات مربوط به ساخت و رشد اسپرم است. اسپرم ها ممکن است :

• به طور کامل رشد نکنند
• شکل عجیب و غریبی داشته باشند
• در مسیر درست حرکت نکنند
• تعداد کمی از انها ساخته شود
• به هیچ وجه ساخته نشوند (آزواسپرمیا)

مشکلات اسپرم می تواند شامل صفاتی باشد که با آنها به دنیا آمده اید. انتخاب سبک زندگی می تواند تعداد اسپرم ها را کاهش دهد. سیگار کشیدن، نوشیدن الکل و مصرف برخی داروهای خاص می تواند تعداد اسپرم ها را کاهش دهد. سایر علل کم بودن تعداد اسپرم ها شامل بیماری های مزمن مانند نارسایی کلیه، عفونت های دوران کودکی مانند اوریون و مشکلات کروموزومی یا هورمونی مانند کمبود تستوسترون هستند.

آسیب به دستگاه تولید مثل می تواند باعث کم یا زیاد شدن اسپرم ها شود. از هر ۱۰ مردی که آزواسپرمیا دارند، حدود ۴ نفر در دستگاه تولید مثلی خود انسداد دارند. نقص هنگام تولد یا مشکلاتی مانند عفونت می تواند انسداد ایجاد کند.

واریکوسل

واریکوسل ها شامل رگ های واریسی در کیسه بیضه هستند. در ۱۶ درصد از مردان یافت شده اند. واریکوسل در مردان نابارور شایع تر است (۴۰ از ۱۰۰). این وضعیت با جلوگیری از تخلیه مناسب خون، به رشد اسپرم آسیب می رساند و باعث می شود که خون از شکم به داخل اسکروتوم بازگردانده شود. تجمع خون باعث گرم شدن بیضه و در نتیجه کاهش قدرت باروری می شود.

انزال رتروگراد

انزال رتروگراد شرایطی است که در آن مایع منی به عقب رانده می شود و به جای بیرون آمدن از آلت تناسلی، به مثانه باز می گردند. این اتفاق هنگامی می افتد که ماهیچه های مثانه شما در طول ارگاسم بسته نمی شوند. ممکن است مایع منی اسپرم نرمال داشته باشد اما نمی تواند به واژن زن برسد.

انزال رتروگراد می تواند ناشی از جراحی، داروها یا مشکلات سیستم عصبی باشد. علائم شامل ادرار غیر شفاف بعد از انزال و انزال با مایع کم می باشد.

ناباروری ایمونولوژیک

بعضی اوقات بدن انسان آنتی بادی هایی را ایجاد می کند که به اسپرم حمله می کنند. آنتی بادی ها اغلب به دلیل آسیب، جراحی یا عفونت ساخته می شوند. آنها از حرکت و عملکرد طبیعی اسپرم ها جلوگیری می کنند. ما هنوز دقیقا نمی دانیم که آنتی بادی ها چگونه باروری را کاهش می دهند.

انسداد

گاهی اوقات اسپرم به یک سد برخورد می کند. عفونت های مکرر، جراحی هایی نظیر وازکتومی، تورم یا نقایص هنگام تولد می توانند باعث ایجاد انسداد شوند. هر بخشی از دستگاه تولید مثل مردانه قابل انسداد است. با ایجاد انسداد، اسپرم های موجود در بیضه ها نمی توانند از بدن خارج شوند.

هورمون ها

هورمون های ساخته شده توسط غده هیپوفیز، محرک تولید اسپرم توسط بیضه ها هستندد. سطح پایین هورمون ها می تواند باعث کاهش تعداد و رشد اسپرم ها شود.

نقص کروموزومی

اسپرم نیمی از DNA را به تخمک منتقل می کند. تغییر در تعداد و ساختار کروموزوم ها می تواند روی باروری تأثیر بگذارد. به عنوان مثال، کروموزوم Y مرد ممکن است قسمت هایی را از دست بدهد.

برخی دارو ها

برخی از داروهای خاص می توانند تولید، عملکرد و حمل اسپرم را دچار مشکل کنند. این داروها اغلب برای درمان بیماری هایی نظیر موارد زیر به کار می روند :

• آرتروز
• افسردگی
• مشکلات گوارشی
• عفونت
• فشار خون بالا
• سرطان

تشخیص ناباروری در مردان

تشخیص علل ناباروری مردان می تواند دشوار باشد. این مشکلات بیشتر در مورد تولید یا تحویل اسپرم هستند. تشخیص با بررسی تاریخچه و معاینه بدنی آغاز می شود. متخصص شما همچنین ممکن است از شما بخواهد آزمایش خون و آنالیز مایع منی را انجام دهید.

تاریخچه و معاینه بدنی

پزشک تاریخچه پزشکی شما را در نظر خواهد گرفت. او می خواهد از هر چیزی که قدرت باروری شما را کاهش داده اطلاع داشته باشد.

پزشک درباره بیماری های دوران کودکی، مشکلات پزشکی فعلی یا داروهایی که مصرف می کنید سؤال خواهد کرد. مواردی مانند اوریون، دیابت و استروئیدها ممکن است روی باروری تأثیر بگذارند. پزشک همچنین در مورد استفاده شما از الکل، دخانیات، ماریجوانا و سایر موارد سؤال خواهد کرد. او می خواهد بداند که شما در معرض اشعه یونیزان، فلزات سنگین یا سموم دفع آفات قرار گرفته اید یا خیر. همه این ها می توانند روی باروری تأثیر بگذارند.

معاینه بدنی به دنبال مشکلاتی در آلت تناسلی، اپی دیدیم، وازدفران و بیضه ها خواهد بود.

آنالیز مایع منی

تجزیه و تحلیل مایع منی یک تست معمول است. این امر به نشان دادن علت ناباروری مردان کمک می کند. آزمایش اغلب دو بار انجام می شود. مایع منی در یک ظرف استریل جمع آوری می شود و مورد مطالعه قرار می گیرد.

متخصص تعداد، غلظت، تحرک و ساختار اسپرم را مورد مطالعه قرار می دهد. کیفیت اسپرم شما اطلاعات زیادی در اختیار متخصص می گذارد. به عنوان مثال، اگر مایع منی در مدت ۲۰ دقیقه از حالت ژل مانند به مایع تبدیل شود طبیعی است ولی اگر اینگونه نباشد، ممکن است در وزیکول های منی مشکلی وجود داشته باشد. فقدان فروکتوز (قند) در یک نمونه مایع بدون اسپرم ممکن است به معنای عدم وجود وزیکول منی باشد.

حتی اگر آنالیز مایع منی، تعداد کم اسپرم را نشان دهد، به این معنا نیست که به طور دائم نابارور هستید. فقط ممکن است نشان دهد که در رشد یا تحویل اسپرم مشکلی وجود دارد. آزمایش های بیشتری لازم است.

سونوگرافی ترانس رکتال

سونوگرافی از امواج صوتی برای گرفتن تصاویری از اندام شما استفاده می کند. پروب در رکتوم قرار می گیرد. متخصص می تواند ساختارهایی که به طور غلط شکل گرفته یا مسدود شده اند را ببیند.

بیوپسی بیضه

اگر تست مایع منی تعداد بسیار کم اسپرم را نشان دهد، ممکن است به بیوپسی بیضه احتیاج داشته باشید. این آزمایش را می توان در اتاق عمل با بی حسی عمومی یا موضعی انجام داد. طی این عمل، برش کوچکی در اسکروتوم ایجاد می شود یا می توان در یک کلینیک با استفاده از سوزن، نمونه را از طریق پوست بیضه آسپیره کرد. در هر صورت، یک قطعه کوچک از بافت هر بیضه برداشته شده و تحت میکروسکوپ مورد مطالعه قرار می گیرد. بیوپسی به یافتن علت ناباروری کمک می کند.

پروفایل هورمونی

پزشک ممکن است سطح هورمون های شما را برای بررسی چگونگی تولید اسپرم در بیضه ها اندازه گیری کند. هورمون محرک فولیکولی (FSH) هورمونی است که در هیپوفیز تولید شده و به بیضه ها دستور ساخت اسپرم را می دهد. مقادیر زیاد این هورمون به این معنی است که غده هیپوفیز شما در تلاش است تا بیضه ها را برای تولید اسپرم تحریک کند چرا که عملا تولید اسپرم کاهش یافته است.

درمان ناباروری در مردان

درمان به علت ناباروری بستگی دارد. بسیاری از مشکلات با دارو درمانی یا عمل جراحی برطرف می شود. درمان ها به ۳ دسته تقسیم می شوند :

• درمان غیر جراحی ناباروری در مردان
• درمان جراحی برای ناباروری در مردان
• درمان علل ناشناخته ناباروری در مردان

درمان غیر جراحی برای شرایط خاص ناباروری در مردان

بسیاری از مشکلات ناباروری در مردان بدون جراحی قابل درمان هستند.

عدم وجود انزال Anejaculation

عدم وجود انزال یا بی انزالی زمانی است که مایع منی وجود ندارد. این وضعیت معمول نیست اما می تواند ناشی از موارد زیر باشد :

• آسیب نخاعی
• جراحی قبلی
• دیابت
• مالتیپل اسکلروزیس
• ناهنجاری های موجود در بدو تولد
• سایر مشکلات روحی، عاطفی یا ناشناخته

برای درمان این بیماری ابتدا اغلب داروها مورد آزمایش قرار می گیرند. اگر دارو جواب ندهد، ۲ مرحله دیگر وجود دارد : انزال الکتریکی با پروب رکتال (RPE) یا تحریک ارتعاشی آلت تناسلی (PVS).

انزال الکتریکی با پروب رکتال اغلب تحت بیهوشی انجام می شود. در مردانی که نخاع آسیب دیده دارند انجام نمی شود. RPE در ۹۰ درصد موارد، اسپرم را بازیابی می کند. بسیاری از اسپرم ها با این روش بازیابی می شوند اما حرکت و شکل اسپرم ممکن است هنوز شانس باروری را پایین نگه دارد.

تحریک ارتعاشی آلت تناسلی، نوک آلت را مرتعش می کند تا فرد به اوج لذت برسد. با اینکه غیر تهاجمی است اما به خوبی RPE کار نمی کند. این روش در موارد شدید انجام می شود.

تکنیک های تولید مثل کمکی مانند لقاح آزمایشگاهی (IVF) و تزریق داخل سیتوپلاسمی اسپرم (ICSI) برای مردان مبتلا به بی انزالی نیز از ارزش زیادی برخوردار است.

هایپرپلازی مادرزادی آدرنال (CAH)

CAH یک علت نادر برای ناباروری در مردان است. این وضعیت شامل نقص های بدو تولد در تولید برخی آنزیم ها است و باعث تولید غیر طبیعی هورمون ها می شود. هایپرپلازی مادرزادی آدرنال اغلب با وجود استروئید زیاد در خون و ادرار تشخیص داده می شود. CAH با جایگزینی هورمون قابل درمان است.

عفونت مجاری ادراری

عفونت مجاری ادراری به ندرت با ناباروری همراه است. این بیماری فقط در حدود ۲ درصد از مردان مبتلا به مشکلات باروری وجود دارد. در این موارد، مشکل اغلب از طریق آنالیز مایع منی تشخیص داده می شود؛ در مایع منی، گلبول های سفید یافت می شود. این گلبول های سفید، گونه اکسیژن واکنش پذیر (ROS) ایجاد می کنند. این گونه شانس اسپرم را برای بارور کردن تخمک کاهش می دهد.

آنتی بیوتیک ها اغلب برای عفونت های شدید تجویز می شوند. بعضی اوقات آنها خود می توانند به تولید اسپرم آسیب برسانند. داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (مانند ایبوپروفن) اغلب به جای آنها استفاده می شود.

التهاب نیز می تواند در باروری تأثیر بگذارد. به عنوان مثال پروستاتیت مزمن، در موارد نادر، می تواند مجاری ادراری را نیز مسدود کند.

هایپرپرولاکتینمیا

هایپرپرولاکتینمیا هنگامی رخ می دهد که غده هیپوفیز بیش از حد هورمون پرولاکتین ایجاد کند. این وضعیت یک عامل ناباروری و اختلال نعوظ است. درمان به علت اصلی بستگی دارد. اگر علت اصلی این وضعیت داروها باشند، متخصص ممکن است قطع آنها را دستور دهد. ممکن است داروهایی مصرف شود که سطح پرولاکتین را به حالت طبیعی برساند. اگر رشدی در غده هیپوفیز مشاهده شود، به متخصص مغز و اعصاب ارجاع داده می شوید.

هیپوگنادیسم هیپوگونادوتروپیک

هیپوگنادیسم هیپوگونادوتروپیک وقتی است که بیضه ها به دلیل تحریک ضعیف توسط هورمون های هیپوفیز، اسپرم تولید نمی کنند. این وضعیت به دلیل مشکل هیپوفیز یا هیپوتالاموس است. می تواند در بدو تولد وجود داشته باشد (مادرزادی) یا می تواند بعدا ظاهر شود (اکتسابی).

شکل مادرزادی که تحت عنوان سندرم کالمان نیز شناخته می شود ناشی از کمبود مقادیر هورمون آزاد کننده گنادوتروپین (GnRH) است. GnRH هورمونی است که توسط هیپوتالاموس ساخته می شود.

شکل اکتسابی توسط سایر موارد پزشکی مانند موارد زیر ایجاد می شود :

• تومورهای هیپوفیز
• ضربه مغزی
• استفاده از استروئید آنابولیک

اگر به هیپوگنادیسم هیپوگونادوتروپیک مشکوک باشید، پزشک MRI از غده هیپوفیز و همچنین آزمایش خون برای بررسی میزان پرولاکتین را درخواست می کند. اگر میزان پرولاکتین بالا باشد اما توموری در غده هیپوفیز وجود نداشته باشد، پزشک سعی کند که پرولاکتین شما را کاهش دهد. درمان جایگزینی گنادوتروپین قدم بعدی خواهد بود. در طول درمان، سطح تستوسترون خون و مایع منی بررسی می شود.

ناباروری ایمونولوژیک

دانشمندان ابتدا نشان دادند که بعضی از موارد ناباروری در اوایل دهه ۵۰ با مشکلات سیستم ایمنی مرتبط بودند. از آن زمان تاکنون تحقیقات زیادی صورت گرفته است. اگرچه استروئیدها گاهی برای پایین آوردن آنتی بادی های ضد اسپرم استفاده می شوند اما به ندرت کار می کند. اکنون لقاح آزمایشگاهی با تزریق داخل سیتوپلاسمی اسپرم برای مشکلات باروری ناشی از سیستم ایمنی بدن ترجیح داده می شود.

گونه های اکسیژن واکنش پذیر

ROS مولکول های کوچکی هستند که در بسیاری از مایعات بدن یافت می شوند. آنها در سلول های اسپرم موجود در مایع منی نیز هستند. ROS می تواند به آماده سازی اسپرم برای لقاح کمک کند اما ROS بیش از حد می تواند به سلول های دیگر آسیب برساند. اسپرم ها به راحتی توسط ROS آسیب می بینند.

بسیاری از ترکیبات برای اصلاح سطح ROS استفاده شده اند. ویتامین E چهارصد واحد دو بار در روز می تواند یک آنتی اکسیدان خوب باشد. پنتوکسیفیلین، کوآنزیم Q و ویتامین C می توانند ROS را کاهش دهند.

انزال رتروگراد

انزال رتروگراد با بررسی وجود اسپرم ادرار شما تشخیص داده می شود. این کار زیر میکروسکوپ درست بعد از انزال انجام می شود. برای اصلاح انزال رتروگراد می توان از داروها استفاده کرد.

این بیماری اغلب ابتدا با داروهای بدون نسخه مانند سودافد درمان می شود. اگر داروها مؤثر نباشند و به تکنیک های کمک باروری (ART) نیاز دارید، متخصص شما ممکن است سعی کند اسپرم را پس از انزال از مثانه شما خارج کند.

درمان جراحی برای ناباروری در مردان

درمان واریکوسل

واریکوسل را می توان با جراحی سرپایی به نام واریکوسلکتومی اصلاح کرد. برداشتن این رگ های متورم به تحرک، تعداد و ساختار اسپرم کمک می کند.

درمان های آزواسپرمیا

اگر به آزواسپرمیا مبتلا باشید، انتخاب های جراحی زیادی وجود دارد.

وازو-وازوستومی میکروسکوپی

وازو-وازوستومی برای خنثی کردن وازکتومی استفاده می شود.

وازو-اپی دیدیموستومی

وازو-اپی دیدیموستومی رایج ترین روش میکروسکوپی برای درمان انسداد های اپی دیدیم است.

برداشت مجرای انزالی از طریق پیشابراه (TURED)

انسداد مجرای انزالی می تواند با جراحی درمان شود. سیستوسکوپ به پیشابراه وارد و برش کوچکی در مجرای انزالی ایجاد می شود و از این طریق اسپرم وارد مایع منی می شود اما می تواند مشکلاتی داشته باشد. بی اختیاری و انزال رتروگراد از آسیب های احتمالی اما نادر است.

درمان علل ناشناخته ناباروری در مردان

پزشک شما ممکن است از تجربه خود برای کمک به فهمیدن علت اختلال استفاده کند. از آنجا که مشکلات باروری اغلب به دلیل هورمون ها است، درمان ممکن است سطح هورمون را متعادل کند.

اگر درمان ناباروری شکست بخورد، روش هایی برای باردار شدن بدون رابطه جنسی وجود دارد. به این روش ها تکنیک های کمکی تولید مثل گفته می شود. براساس نوع خاص ناباروری و علت آن، پزشک شما ممکن است موارد زیر را توصیه کند :

تلقیح داخل رحمی اسپرم (IUI)

پزشک، اسپرم را از طریق یک لوله به رحم شریک زندگی شما وارد می کند. IUI اغلب برای موارد کمبود اسپرم و مشکلات تحرک، انزال رتروگراد و سایر علل ناباروری مفید است.

لقاح آزمایشگاهی (IVF)

IVF شرایطی است که در آن تخمک شریک زندگی یا فرد اهدا کننده در آزمایشگاه با اسپرم لقاح داده می شود. برای IVF، تخمدان ها باید بیش از حد تحریک شوند که اغلب با دارو انجام می شود.  پس از ۳ تا ۵ روز، جنین دوباره داخل رحم قرار می گیرد. IVF در خانم هایی که لوله های فالوپ مسدود شده دارند استفاده می شود اما بیشتر در مواردی که مرد به الیگو اسپرمی بسیار شدید و غیرقابل درمان مبتلا باشد مورد استفاده قرار می گیرد.

تزریق داخل سیتوپلاسمی اسپرم (ICSI)

ICSI نوعی لقاح آزمایشگاهی است. این امر در درمان ناباروری شدید مردان کمک کننده است. یک اسپرم منفرد با سوزنی کوچک به تخمک تزریق می شود. هنگامی که تخمک بارور شد، آن را در رحم زن قرار می دهند. اگر شما مایع منی با کیفیتی نداشته باشید، پزشک ممکن است از ICSI استفاده کند.

استخراج اسپرم بیضه (TESE)

این یک روش معمول است که برای تشخیص علت آزواسپرمیا و استخراج اسپرم استفاده کرد. اسپرم های گرفته شده از بیضه را می توان به صورت تازه یا منجمد استفاده کرد.

آسپیراسیون سوزنی بیضه (TFNA)

TFNA اولین بار برای تشخیص آزواسپرمیا مورد استفاده قرار گرفت. اکنون بعضی اوقات برای جمع آوری اسپرم از بیضه ها استفاده می شود. از یک سوزن و سرنگ برای کشیدن اسپرم از بیضه استفاده می شود.

آسپیراسیون اسپرم از اپی دیدیم (PESA)

PESA مانند TFNA می تواند بارها و با هزینه کم انجام شود. هیچ برش جراحی وجود ندارد. بیشتر متخصصان اورولوژی می توانند این کار را انجام دهند زیرا این امر به میکروسکوپ پر قدرت نیازی ندارد. PESA تحت بی حسی موضعی یا عمومی انجام می شود و طی آن متخصص یک سوزن متصل به یک سرنگ را به اپی دیدیم وارد و سپس به آرامی مایعات را خارج می کند. ممکن است همیشه اسپرم از این طریق به دست نیاید.

آسپیراسیون میکروسرجیکال اپیدیدیم (MESA)

در این روش از میکروسکوپ جراحی استفاده می شود. MESA مقادیر زیادی اسپرم متحرک را خارج می کند. این روش آسیب به اپی دیدیم را محدود می کند و قادر به جمع آوری تعداد بیشتری اسپرم با تحرک بهتر برای بانک است.

منبع : urologyhealth.org | ترجمه اختصاصی کافه پزشکی