همه چیز درباره ترومبوز ورید های عمقی | کافه پزشکی

ایجاد لخته در ورید می تواند منجر به محدودیت جریان خون در ورید و در نتیجه درد و تورم شود. این پروسه به طور شایع در وریدهاي عمقی پا، ران و لگن ایجاد می شود که به آن ترومبوز وریدهاي عمقی گفته می شود.
ممکن است بخشی از این لخته از محل اولیه جدا شده و در مسیر خون وریدي حرکت کند که به این حالت آمبولی گفته می شود. اگر این آمبولی در سیستم عروقی ریه گیر کند منجر به حالت خطرناکی به نام آمبولی ریه می شود است. شایع ترین منشا آمبولی ریه لخته مربوط به وریدهاي عمقی است و ممکن است اصلاح ترومبوآمبولی وریدي در مورد ترومبوز وریدهاي عمقی و آمبولی ریه هر دو به کار رود. همراه کافه پزشکی باشید

عوامل خطر ترمبوز در وریدهاي عمقی :

برخی از عوامل خطر که ترومبوز وریدهاي عمقی عبارتند از:

ارثی : یعنی اختلالات ژنتیکی که منجر شکل گیري راحت تر لخته نسبت به حالت نرمال می شود. بر حسب اختلال ژنتیکی زمینه اي، فاکتورهاي مختلفی در پروسه انعقادي درگیر می شوند.
لزوم بررسی این اختلالات ارثی به ویژه در بیمارانی است که اختلال زمینه ساز مثل جراحی اخیر نداشته یا سابقه فامیلی قوي براي ترمبو آمبولی وریدي دارند.

بیماري طبی : برخی شرایط بیمار را مستعد آمبولی می کند که عبارتند از:

• حاملگی ، چاقی ، سیگار ، نارسایی قلبی ، سابقه قبلی ترومبوآمبولی وریدي

• سن بالا، بدخیمی ها، مشکلات کلیوي مثل دفع پروتئین از کلیه ها ( سندرم نفروتیک )

مصرف برخی داروها: مثل، داروهاي پیشگیري از بارداري، جایگزینی هورمونی در خانم هاي یائسه، اریتروپویتئین، تاموکسیفن، تالیدوماید. به ویژه خطر ترومبوز در بیماران با مصرف این داروها و همراهی با سیگار کشیدن یا چاقی زیادتر می شود.

جراحی و شرایط مرتبط با آن :

برخی اقدامات جراحی و بی تحرکی بعد از آن خطر بروز لخته خون را زیاد می کند.
این شرایط عبارتند از :

• جراحی هاي بزرگ (به ویژه جراحی هاي ارتوپدي روي لگن و زانو و جراحی اعصاب )
• آسیب هاي به دنبال تصادف به ویژه در صورت درگیري عروق
• نشستن هاي طولانی به ویژه بیش از ۶ ساعت روي صندلی یاتخت
• ترومبوفیلی هاي اکتسابی: مثل برخی اختلالات خونی مثل پلی سیستمی و را و برخی بیماریهاي اتو ایمن مثل سندرم آنتی فسفولیپید

علائم ترمبوز وریدهاي عمقی :

علائم کلاسیک ترمبوز وریدهاي عمقی عبارتند از: تورم – درد – گرمی – قرمزي در پاي درگیر فلبیت سطحی به عفونت، التهاب یا ترمبوز در وریدهاي سطحی گفته می شود که منجر به درد ، حساسیت در لمس، سفتی و قرمزي در مسیر وریدهاي سطحی می شود. این مساله به طور شایع در اندام هاي تحتانی دیده می شود.
سیر بالینی و نحوه درمان فلبیت هاي سطحی از ترومبوز وریدهاي عمقی متفاوت است. با توجه به اینکه این بیماري خطر کمی براي آمبولی ریه دارد، درمان هاي ضد انعقادي برعکس ترومبوز وریدهاي عمقی براي آن استفاده نمی شود و درمان عمدتا شامل گرم کردن، بالا نگه داشتن پا و مسکن هایی مثل ایبوپروفن است.

تشخیص ترومبوز وریدهاي عمقی

در بیمار علائم و نشانه هاي به نفع ترومبوز و با حضور علل زمینه ساز، اقدامات پاراکلینیک جهت تایید تشخیص لازم می شود. این اقدامات عبارتند از تست خونی دي دایمر ، سونوگرافی، ونوگرافی، ام آر آي یا سی تی که بر حسب شرایط بیمار و صلاحدید پزشک ممکن است از هر کدا م ا ز آنها براي تشخیص بیماري استفاده شود.

درمان ترومبوز وریدهاي عمقی

هدف اصلی درمان در ترومبوز وریدهاي عمقی پیشگیري از آمبولی ریه است. سایر اهداف درمان شامل پیشگیري از بزرگتر شدن لخته و ایجاد لخته جدید و پیشگیري از عوارض دراز مدت ترومبو آمبولی وریدي است.
درمان اولیه ترومبوآمبولی وریدي داروهاي ضد انعقاد است. سایر درمان ها مورد استفاده در شرایط خاص شامل درمان حل کننده لخته و یا تعبیه فیلتر در وریدهاي بزرگ است .

ضد انعقاد:

ضد انعقاد داروهایی هستند که عموما به عنوان رقیق کننده خون شناخته می شوند ولی در واقع به جاي رقیق کردن خون از بروز لختهجدید جلوگیري می کنند. این  بیماران معمولا در ابتدا با داورهاي ضد انعقاد تزریقی درمان می شوند که انتخاب هاي در دسترس شامل هپارین شکسته نشده، هپارین با وزن مولکولی پائین و فونداپارینوکس است. انتخاب بین این دارو ها بر حسب ترجیح پزشک وضعیت طبی و شرایط اقتصادي بیمار متفاوت است. با توجه به امکان تزریق زیر پوستی این داروها امکان درمان در منزل برخی بیماران با این داروها وجود دارد . داروي بعدي وارفارین است که تجویز آن به صورت قرص و خوراکی می باشد. بعد از حداقل ۵ روز تجویز همزمان یکی از داروهاي تزریقی با وارفارین، معمولا داروهاي تزریقی قطع شده و معرف وارفارین براي حداقل ۳ ماه ادامه می یابد. البته در برخی بیماران ممکن است کل دوره درمان فقط با تزریق روزانه هپارین با وزن مولکولی پائین یا فونداپارینوکس ادامه یابد. در این نوع درمان، علی رغم هزینه بیشتر نسبت به وارفارین خوارکی، نیاز به پایش آزمایشگاهی وضعیت انعقاد خون نیست. ولی در مصرف وارفارین، بررسی مکرر وضعیت انعقاد خون با تست نسبت نرمال بین المللی یا آي ان آر با هدف ۲ تا ۳ ضرورت دارد.

طول دوره درمان: درمان ترومبوآمبولی وریدي با داروهاي ضد انعقاد براي حداقل ۳ ماه ادامه می یابد.

در بیماران با یک عامل خطر شناخته شده و قابل حذف مثل بی تحرکی. طول دوره درمان حداقل ۳ ماه یا تا زمانیکه عامل خطر حذف شود، ادامه می یابد.
در بیماران با اولین لخته بدون عامل خطر شناخته شده بعد از حداقل ۳ ماه درمان در مورد ادامه درمان برحسب خطر عود لخته و خطر عوارض درمان یعنی خونریزي تصمیم گیري می شود. در بیماران بدون افزایش خطر خونریزي و امکان پایش آزمایشگاهی آي ان آر ممکن است طول دوره درمان تمدید شود.
در برخی بیماران با اولین لخته سازي در صورت داشتن برخی عوامل خطر خاص مثل ترومبوفیلی هاي ارثی یا سندرم آنتی فسفولیپید یا داشتن دریچه هاي فلزي قلب یا در بیماران با حملات مکرر لخته سازي، درمان نامحدود ضد انعقاد توصیه می شود.

درمان لیز لخته :

در برخی بیماران به ویژه با عوارض خطرناك مربوط به ترومبوآمبولی وریدي مثل لخته هاي بزرگ در وریدهاي عمقی یا ریه و خطر کم خونریزي به عنوان عارضه جدي این داروها، درمان لیز لخته توصیه می شود. بیشترین سود این درمان در بیمارانی است که دوره بین تشخیص و شروع درمان ترومبوآمبولی وریدي
کوتاه باشد. فیلتر در ورید و نا کاواي تحتانی: این وسیله با هدف جلوگیري از انتقال لخته از وریدهاي عمقی به عروق ریه در ورید وناکاواي تحتانی تعبیه می شود . این وسیله معمو لا در بیمارا ن با ترومبوآمبولی وریدي در همراهی با موارد زیر خطر خونریزي به علت جراحی پیش رو عوارض ناشی از درمان مثل خونریزي هاي شدید عود حملات ترومبوآمبولی وریدي علی رغم درمان ضد انعقاد کافی توصیه می شود.

پیشگیري از ترومبوآمبولی وریدي :

بیماران جراحی : برخی بیماران پر خطر تحت جراحی شامل جراحی روي استخوان ها یا مفاصل بزرگ و جراحی در بیماران با بدخیمی، ممکن است براي کاهش خطر بروز لخته خون درمان ضد انعقاد دریافت کنند. همچنین زنان با خطر ایجاد لخته ممکن است طی حاملگی و چند هفته بعد از زایمان درمان ضد انعقاد بگیرند. در بیماران جراحی با خطر پائین تر لخته سازي، ممکن است از روش هاي دیگري براي کاهش خطر بروز ترومبوآمبولی وریدي استفاده شود. مثلا اعمال فشار با هواي فشرده که این وسیله طی و بعد از جراحی مثل جوراب دور پاي بیمار قرار می گیرد و با ایجاد فشار متناوب در ساق پاي بیمار به بهبود جریان خون و کاهش خطر ایجاد لخته کمک می کند. همچنین جوراب با فشار تدریجی که متناسب با سایز بیمار براي ایجاد بیشترین فشار روي مچ با کاهش تدریجی فشار تا زانو استفاده می شود. براي همه بیماران، راه رفتن هر چه سریعتر بعد از عمل جراحی در صورت امکان می تواند به صورت موثر خطر ایجاد لخته را کاهش دهد .
مسافرت هاي طولانی: مسافرت هاي طولانی می تواند منجر به افزایش ریسک ۲ تا ۴ برابري ترومبوآمبولی وریدي شود. البته توصیه اي کمی براي کاهش این خطر وجود دارد

توصیه هاي ویژه در ترومبوآمبولی وریدي

عود : بیماران با سابقه ترومبوآمبولی وریدي در معرض خطر بیشتر براي حملات بعدي هستند. اگر چه این خطر به طور قابل توجهی طی درمان ضد انعقاد کاهش می یابد. به هر حال این بیماران باید علائم و نشانه هاي عود بیماري شامل درد و تورم ساق پا یا تنگی نفس و طپش قلب و درد قفسه سینه را بشناسند. این عارضه می تواند تهدید کننده حیات باشد و نیاز مراجعه فوري بیمار به سیستم بهداشتی را می طلبد.

خونریزي: داورهاي ضد انعقاد می تواند منجر به خونریزي جدي شود . اگر یک روز دارو فراموش شود، بهتر است بیمار با پزشک خود در مورد نحوه ادامه درمان مشاوره کند. دوز دارو نباید جهت جبران دوز فراموش شود تغییر کند. بیمار باید فورا پزشک یا دارو ساز مربوط به خود را در مورد تغییر شکل قرص نسبت به داروي قبلی خود مطلع کند.
بیمار ممکن است طی درمان ضد انعقاد به راحتی دچار خونریزي شود. خونریزي ممکن است در هر جاي مثلا بینی، لثه ها، افزایش خونریزي قاعدگی، خونریزي در ادرار یا مدفوع، خونریزي با کبودي بیش از حد در پوست ویا استفراغ خونی باشد. در برخی بیماران ممکن است خونریزي داخلی باشد و به سرعت تشخیص داده نشود. خونریزي داخلی می تواند منجر به احساس ضعف یا درد در کمر یا شکم شود. پزشک باید به هر کدام از علائم خونریزي در این بیماران توجه ویژه نشان دهد.

منبع : ترجمه اختصاصی کافه پزشکی