پرکاری پاراتیروئید یا هایپرپاراتیروئیدیسم چیست ؟ | کافه پزشکی

هایپرپاراتیروئیدیسم یا پرکاری پاراتیروئید به معنای وجود بیش از حد هورمون پاراتیروئید در جریان خون به دلیل بیش فعالی یک یا چند غده پاراتیروئید در بدن است. این غدد به اندازه یک دانه برنج هستند و در گردن شما قرار دارند. غدد پاراتیروئید، هورمون پاراتیروئید تولید می کنند که به حفظ تعادل مناسب کلسیم در جریان خون و بافت هایی که به عملکرد کلسیم وابسته هستند کمک می کند. همراه کافه پزشکی باشید

دو نوع هایپرپاراتیروئیدیسم وجود دارد؛ در هایپرپاراتیروئیدیسم اولیه، بزرگ شدن یک یا چند غده پاراتیروئید باعث تولید بیش از حد هورمون و در نتیجه مقادیر بالای کلسیم در خون (هایپرکلسمی) می شود که می تواند انواع مختلف مشکلات را ایجاد کند. جراحی شایع ترین درمان برای هایپرپاراتیروئیدیسم اولیه است.

هایپرپاراتیروئیدیسم ثانویه در نتیجه بیماری دیگری ایجاد می شود که در ابتدا باعث کمبود کلسیم در بدن می شود و با گذشت زمان، افزایش سطح هورمون پاراتیروئید رخ می دهد.

علائم پرکاری پاراتیروئید

هایپرپاراتیروئیدیسم اغلب قبل از آشکار شدن علامت تشخیص داده می شود. سطح بالای کلسیم در خون و ادرار و یا کلسیم کم در استخوان ها، باعث آسیب یا اختلال در اندام ها یا بافت های دیگر می شود.

علائم ممکن است آنقدر خفیف و غیر اختصاصی باشند که اصلاً به نظر نرسد مربوط به عملکرد پاراتیروئید باشد. دامنه علائم شامل موارد زیر است:

• پوکی استخوان
• سنگ کلیه
• ادرار بیش از حد
• درد شکم
• افسردگی یا فراموشی
• درد استخوان و مفصل
• شکایات مکرر از بیماری که علت مشخصی ندارد
• حالت تهوع، استفراغ یا از بین رفتن اشتها

علل پرکاری پاراتیروئید

هایپرپاراتیروئیدیسم ناشی از عواملی است که باعث افزایش تولید هورمون پاراتیروئید می شوند.

غدد پاراتیروئید با تنظیم میزان ترشح هورمون پاراتیروئید (PTH)، میزان مناسب کلسیم و فسفر را در بدن شما حفظ می کند؛ درست مانند ترموستات یک سیستم گرمایش که دمای هوا را کنترل می کند. ویتامین D نیز در تنظیم میزان کلسیم خون شما نقش دارد.

هنگامی که سطح کلسیم خون شما خیلی پایین می آید، غدد پاراتیروئید شما به اندازه کافی PTH ترشح می کند تا تعادل برقرار شود. PTH با آزاد کردن کلسیم از استخوان ها و افزایش مقدار کلسیم جذب شده از روده کوچک، سطح کلسیم را بالا می برد.

هنگامی که سطح کلسیم خون بسیار زیاد است، غدد پاراتیروئید PTH کمتری تولید می کنند اما گاهی اوقات یک یا بیشتر از این غدد، هورمون بیش از حد تولید می کنند و منجر به سطح غیر طبیعی کلسیم (هایپرکلسمی) و سطح پایین فسفر در خون شما می شود.

کلسیم معدنی بیشتر به دلیل نقش آن در سالم نگه داشتن دندان ها و استخوان ها شناخته شده است اما کلسیم عملکردهای دیگری نیز دارد. این ماده به انتقال سیگنال ها در سلول های عصبی کمک می کند و در انقباض عضلات دخیل است. فسفر، یک ماده معدنی دیگر، در ارتباط با کلسیم در این مناطق کار می کند.

این اختلال معمولا براساس علت می تواند به دو نوع تقسیم شود؛ هایپرپاراتیروئیدیسم به دلیل مشکل در غدد پاراتیروئید (هیپرپاراتیروئیدیسم اولیه) یا به دلیل بیماری دیگری که عملکرد غدد را تحت تأثیر قرار می دهد (هایپرپاراتیروئیدیسم ثانویه).

پرکاری پاراتیروئید اولیه

هایپرپاراتیروئیدیسم اولیه به دلیل وجود مشکل در یک یا بیشتر از چهار غده پاراتیروئید ایجاد می شود:

• رشد غیر سرطانی (آدنوما) در غده، شایع ترین علت آن است.
• بزرگ شدن (هایپرپلازی) دو یا چند غده پاراتیروئید، اغلب موارد دیگر را تشکیل می دهد.
• تومور سرطانی (بدخیم) یک علت نادر از هایپرپاراتیروئیدیسم اولیه است.

هایپرپاراتیروئیدیسم اولیه معمولا به طور تصادفی اتفاق می افتد اما برخی از افراد ژنی را به ارث می برند که باعث این اختلال می شود.

پرکاری پاراتیروئید ثانویه

هایپرپاراتیروئیدیسم ثانویه نتیجه بیماری دیگری است که سطح کلسیم را کاهش می دهد. بنابراین، غدد پاراتیروئید شما برای جبران از بین رفتن کلسیم بیش از حد کار می کنند. عواملی که ممکن است به هایپرپاراتیروئیدیسم ثانویه کمک کنند عبارتند از:

کمبود شدید کلسیم: بدن شما ممکن است کلسیم کافی از رژیم غذایی شما دریافت نکند؛ غالبا به دلیل اینکه دستگاه گوارش شما، کلسیم موجود در غذا را جذب نمی کند.

کمبود شدید ویتامین D: ویتامین D به حفظ مقادیر مناسب کلسیم در خون کمک می کند و به دستگاه گوارش کمک می کند کلسیم را از غذا جذب کند.

هنگامی که پوست شما در معرض نور خورشید قرار دارد، بدن شما ویتامین D تولید می کند و همچنین شما مقداری ویتامین D را از مواد غذایی دریافت می کنید. اگر به اندازه کافی ویتامین D دریافت نکنید، ممکن است سطح کلسیم کاهش یابد.

نارسایی مزمن کلیه: کلیه های شما ویتامین D را به شکلی تبدیل می کنند که بدن شما بتواند از آن استفاده کند. اگر کلیه های شما عملکرد ضعیفی داشته باشند، ویتامین D قابل استفاده ممکن است کاهش یابد و در نتیجه سطح کلسیم کاهش می یابد. نارسایی مزمن کلیه شایع ترین علت هایپرپاراتیروئیدیسم ثانویه است.

عوامل خطر ابتلا به پرکاری پاراتیروئید

موارد زیر شما را در معرض خطر ابتلا به هایپرپاراتیروئیدیسم اولیه قرار می دهد:

• زنانی که یائسگی را پشت سر گذاشته اند
• کمبود طولانی مدت یا شدید کلسیم و ویتامین D
• اختلال نادر و ارثی نظیر نئوپلازی متعدد غدد درون ریز نوع ۱ که معمولاً بر روی غده های مختلف تأثیر می گذارد
• قرار گرفتن تحت پرتو درمانی
• مصرف داروی لیتیوم

عوارض پرکاری پاراتیروئید

عوارض ناشی از هایپرپاراتیروئیدیسم در درجه اول به تأثیر طولانی مدت کمبود کلسیم در استخوان ها و کلسیم بیش از حد در گردش خون شما مربوط می شود. عوارض شایع عبارتند از:

پوکی استخوان: کاهش کلسیم اغلب به ضعیف شدت استخوان ها منجر می شود که به راحتی دچار شکستگی می شوند.

سنگ کلیه: مقدار زیاد کلسیم در خون شما ممکن است منجر به کلسیم اضافی در ادرار شود که می تواند باعث ایجاد رسوبات کوچک و سخت کلسیم و سایر مواد در کلیه های شما شود. سنگ کلیه معمولاً با عبور از مجاری ادراری باعث ایجاد درد قابل توجه می شود.

بیماری قلبی و عروقی: اگرچه پیوند علت و معلولی دقیق مشخص نیست اما میزان کلسیم بالا با بیماری های قلبی عروقی مانند فشار خون بالا و انواع خاصی از بیماری های قلبی همراه است.

هیپوپاراتیروئیدیسم نوزادی: هایپرپاراتیروئیدیسم شدید و بدون درمان در زنان باردار ممکن است باعث پایین آمدن سطح کلسیم به میزان خطرناک در نوزادان شود.

تشخیص پرکاری پاراتیروئید

آزمایش خون

اگر نتیجه آزمایش خون نشان دهد که کلسیم خون شما بالا رفته است، پزشک شما احتمالا این آزمایش را برای تأیید نتیجه بعد از چند روز تکرار می کند.

تعدادی از شرایط می تواند سطح کلسیم را بالا ببرد اما اگر آزمایش خون نشان دهد که شما دارای هورمون پاراتیروئید بالا هستید، پزشک می تواند تشخیص هیپرپاراتیروئیدیسم را تایید کند.

تست های تشخیصی اضافی

پزشک پس از تشخیص هیپرپاراتیروئیدیسم، آزمایشات اضافی را برای رد علل احتمالی ثانویه، شناسایی عوارض احتمالی و قضاوت در مورد شدت بیماری درخواست خواهد داد. این آزمایش ها شامل موارد زیر هستند:

تست تراکم استخوان: متداول ترین آزمایش برای اندازه گیری تراکم مواد معدنی استخوان، جذب اشعه ایکس با انرژی دوگانه (DXA) است.

در این آزمایش از دستگاه های ویژه اشعه ایکس استفاده شده است تا مقدار گرم کلسیم و سایر مواد معدنی استخوان در یک بخش از استخوان بررسی شود.

آزمایش ادرار: جمع آوری ۲۴ ساعته ادرار می تواند اطلاعاتی در مورد عملکرد کلیه های شما و میزان کلسیم در ادرار شما ارائه دهد.

این آزمایش ممکن است در قضاوت در مورد شدت هایپرپاراتیروئیدیسم یا تشخیص اختلال کلیوی کمک کننده باشد. اگر سطح بسیار کمی کلسیم در ادرار یافت شود، ممکن است وضعیتی را نشان دهد که نیازی به درمان ندارد.

تست های تصویربرداری از کلیه ها: پزشک شما ممکن است پرتوهای ایکس یا سایر آزمایش های تصویربرداری از شکم شما را درخواست کند تا سنگ کلیه یا سایر ناهنجاری های کلیوی مشخص شود.

تست های تصویربرداری قبل از عمل

اگر پزشک شما جراحی را توصیه کند، احتمالا از یکی از این آزمایش هاس تصویربرداری برای یافتن غده پاراتیروئید یا غدد ایجاد کننده مشکل استفاده می کند:

اسکن پاراتیروئید سستامیبی: یک ترکیب رادیواکتیو است که توسط غدد پاراتیروئید بیش فعال جذب می شود و توسط یک اسکنر قابل شناسایی است.

اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT) ممکن است با اسکن سستامیبی همراه باشد تا تشخیص ناهنجاری را بهبود بخشد.

سونوگرافی: سونوگرافی از امواج صوتی برای ایجاد تصویری از غدد پاراتیروئید و بافت اطراف استفاده می کند.

درمان پرکاری پاراتیروئید

روش انتظار و مراقبت

در صورت وجود موارد زیر، پزشک ممکن است هیچ درمانی را توصیه نکند:

• میزان کلسیم شما فقط کمی بالا رفته است
• کلیه های شما به طور عادی کار می کنند و شما هیچ سنگ کلیه ای ندارید
• تراکم استخوان شما طبیعی است یا فقط کمی پایین تر از حد طبیعی است
• شما علائم دیگری ندارید که ممکن است با درمان بهبود یابد

عمل جراحی

جراحی شایع ترین درمان برای هایپرپاراتیروئیدیسم اولیه است و در حدود ۹۵ درصد از کل موارد درمانی را تشکیل می دهد. جراح فقط آن غده هایی را که بزرگ شده یا تومور دارند (آدنوما) از بین می برد.

اگر هر چهار غده درگیر شوند، جراح احتمالا تنها سه غده و احتمالا بخشی از غده چهارم را برمی دارد.

جراحی ممکن است به صورت سرپایی انجام شود و به شما امکان می دهد در همان روز به خانه بروید. در چنین مواردی، جراحی می تواند از طریق برش های بسیار کوچک در گردن انجام شود و شما فقط بی حسی موضعی دریافت کنید.

عوارض ناشی از جراحی شایع نیست. خطرات شامل موارد زیر است:

• آسیب به اعصاب کنترل کننده تارهای صوتی
• سطح پایین کلسیم برای مدتی طولانی که نیاز به مکمل دارد

دارو درمانی

داروها برای درمان هایپرپاراتیروئیدیسم موارد زیر را شامل می شود:

کلسی میمتیک ها: داروهایی هستند که عملکرد کلسیم موجود در گردش خون را تقلید می کند. این دارو ممکن است غدد پاراتیروئید را مجبور کند تا هورمون پاراتیروئید کمتری آزاد کند. این دارو به اسم سیناکلست فروخته می شود.

سازمان غذا و داروی آمریکا داروی سیناکلست را برای درمان هیپرپاراتیروئیدیسم ناشی از بیماری مزمن کلیه یا سرطان پاراتیروئید تأیید کرد. بعضی از پزشکان ممکن است آن را برای درمان هایپرپاراتیروئیدیسم اولیه تجویز کنند، به ویژه اگر جراحی با موفقیت این اختلال را درمان نکرده باشد یا فرد نامزد مناسبی برای جراحی نباشد.

شایع ترین عارضه جانبی گزارش شده از سیناکلست شامل درد مفاصل و ماهیچه ها، اسهال، حالت تهوع و عفونت تنفسی است.

درمان جایگزینی هورمون: برای زنانی که یائسگی را پشت سر گذاشته اند و علائم پوکی استخوان دارند، هورمون درمانی ممکن است به استخوان ها در حفظ کلسیم کمک کند. این روش درمانی به مشکلات اساسی غدد پاراتیروئید نمی پردازد.

استفاده طولانی مدت از هورمون درمانی می تواند خطر لخته شدن خون و سرطان سینه را افزایش دهد. با پزشک خود کار کنید تا خطرات و مزایا را ارزیابی کند و به شما کمک کند تا بهترین گزینه را انتخاب کنید.

برخی از عوارض جانبی شایع در درمان جایگزینی هورمون شامل درد و حساسیت سینه ها، سرگیجه و سردرد است.

بیس فسفونات: بیس فسفونات به کاهش از بین رفتن کلسیم استخوان ها کمک می کند و ممکن است پوکی استخوان ناشی از هایپرپاراتیروئیدیسم را کاهش دهد. برخی از عوارض جانبی همراه با بیس فسفونات ها شامل فشار خون پایین، تب و استفراغ است.

منبع : mayoclinic.org | ترجمه اختصاصی کافه پزشکی