اطلاعات دارویی : متیل فنیدات Methylphenidate | کافه پزشکی
متیل فنیدات دارویی است که برای درمان اختلال کمبود توجه بیش فعالی (ADHD) و نارکولپسی استفاده می شود. این دارو نیاز به تجویز پزشک دارد و در فرم های قرص، قرص آهسته رهش، کپسول آهسته رهش، قرص جویدنی، قرص جویدنی آهسته رهش و قرص آهسته رهش تجزیه شونده در بازار موجود است. این دارو همچنین در فرم های سوسپانسیون خوراکی، شربت خوراکی و پچ های پوستی نیز در بازار موجود است.
قرص خوراکی متیل فنیدات با نام های تجاری ریتالین، ریتالین SR، کونسرتا، متادیت ER و کوتمپلا XR-ODT در بازار موجود است. در بعضی موارد، یک برند ممکن است تمام فرم ها و قدرت های مختلف دارو را تولید نکند. همراه کافه پزشکی باشید
آنچه در این پست کافه پزشکی خواهید دید
نحوه کار متیل فنیدات
متیل فنیدات متعلق به دسته دارویی به نام محرک های سیستم عصبی مرکزی (CNS) است و با افزایش میزان انتقال دهنده هایی مانند نوراپی نفرین و دوپامین در مغز کار می کند. این انتقال دهنده ها سیگنال هایی را به بخش های مختلف بدن می فرستند که می تواند باعث بهبود علائم شما شود.
هشدارهای مهم متیل فنیدات
هشدار FDA درباره سوء مصرف و اعتیاد به دارو: این دارو دارای هشدار جعبه سیاه است که جدی ترین هشدار دارویی در سازمان غذا و دارو است و به بیمار و پزشک درباره اثرات خطرناک و جدی این دارو هشدار می دهد.
مصرف این دارو برای مدت طولانی می تواند باعث وابستگی و اعتیاد شود. اگر سابقه اعتیاد به الکل یا سوء مصرف مواد دارید، این دارو را با احتیاط مصرف کنید. پزشک شما باید دوز دارو را به مرور زمان برای شما کاهش دهد تا از علائم سندروم ترک دارو جلوگیری شود.
هشدار های دیگر
هشدار مشکلات قلبی: این دارو می تواند در افراد دارای مشکلات قلبی باعث سکته قلبی، سکته مغزی و مرگ ناگهانی شود. افراد دارای مشکلات جدی قلبی نباید از این دارو استفاده کنند. این دارو ممکن است فشار خون و ضربان قلب شما را افزایش دهد. اگر شما فشار خون بالا، نارسایی قلبی، سابقه حمله قلبی و ضربان قلبی غیر عادی دارید، قبل از مصرف این دارو با پزشک خود مشورت کنید.
هشدار اختلالات روانپزشکی: اگر بیماری های روانی دارید، این دارو ممکن است علائم شما را بدتر کند. همچنین می تواند باعث بروز علائم روانی یا جنون در کودکان و نوجوانان بدون سابقه بیماری روانی شود. آن ها ممکن است علائمی مانند توهم (دیدن، شنیدن، یا باور کردن چیز هایی که واقعی نیستند) یا پارانوئید (احساس بدگمانی) داشته باشند.
هشدار مشکلات گوارشی: مشکلات گوارشی با برند کنسرتا ایجاد می شود. این دارو می تواند باعث ایجاد انسداد مری، معده و روده در افرادی که دارای سابقه باریک شدن این ارگان ها هستند شود. این دارو تنها زمانی استفاده می شود که بتوانید این نقص را به طور کامل ببلعید. بریدن، جویدن یا له کردن این دارو می تواند باعث افزایش میزان جذب دارو و افزایش عوارض جانبی آن شود.
عوارض جانبی متیل فنیدات
قرص خوراکی متیل فنیدات باعث خواب آلودگی نمی شود ولی می تواند عوارض جانبی دیگری داشته باشد. عوارض جانبی رایج این دارو عبارتند از:
- سردرد
- کاهش اشتها
- ناراحتی معده
- اضطراب
- مشکلات خواب
- تهوع
اگر این علائم خفیف باشند ممکن است در عرض چند روز تا دو هفته برطرف شوند اما اگر علائم شدید باشند و رفع نمی شوند به پزشک یا داروساز خود اطلاع دهید.
عوارض جانبی جدی
اگر عوارض جانبی جدی یا علائم تهدید کننده حیات داشتید، با پزشک خود یا اورژانس تماس بگیرید. عوارض جانبی جدی و علائم آن به شرح زیر است:
- عملکرد کبدی غیر عادی که ممکن است خفیف تا شدید باشد و منجر به آسیب شدید کبدی شود.
- تشنج
- رشد آهسته (قد و وزن) در کودکان
- تغییر در بینایی یا تاری دید
- پریاپیسم (نعوظ دردناک و طولانی)
- مشکلات قلبی که علائم آن عبارتند از: درد در قفسه سینه، دست چپ، فک یا بین دو شانه، افزایش فشار خون، افزایش ضربان قلب، تنگی نفس
- سکته مغزی که علائم آن عبارتند از: ضعف در یک طرف بدن، لکنت زبان
- مشکلات روانی که علائم آن عبارتند از: علائم جنون مانند احساس قدرت و انرژی زیاد، پرخاشگری، توهم (دیدن یا شنیدن چیز هایی که واقعی نیستند)، پارانویا (احساس بدگمانی) ، احساس هیجان بیش از حد
- مشکلات گردش خون که علائم آن در انگشتان پا عبارتند از: بی حسی، حساسیت به دما، درد، تغییر رنگ پوست از رنگ پریده به آبی یا قرمز
تداخلات دارویی متیل فنیدات
قرص خوراکی متیل فنیدات ممکن است با دارو های دیگر، ویتامین ها و محصولات گیاهی که مصرف می کنید تداخل داشته باشد. (تداخل زمانی رخ می دهد که یک ماده کارکرد دارو را تغییر می دهد و از عملکرد صحیح دارو جلوگیری کند)
برای جلوگیری از تداخل دارویی، پزشک باید تمام دارو های مصرفی شما را به دقت مدیریت کند. تمام دارو ها، ویتامین ها و محصولات گیاهی که مصرف می کنید را به پزشک خود اطلاع دهید. برای اطلاع از تداخلات دارویی با پزشک یا داروساز صحبت کنید.
دارو های رفلاکس اسید
مصرف این دارو ها همزمان با متیل فنیدات دارو می تواند باعث افزایش جذب متیل فنیدات شود. همچنین این دارو ها می توانند بر نحوه عملکرد فرم های طولانی اثر متیل فنیدات تاثیر بگذارند. این دارو ها عبارتند از:
- آنتی اسید ها
- مهار کننده های H2
- مهار کننده های پمپ پروتون
داروهای سروتونرژیک
مصرف این دارو ها با متیل فنیدات ممکن است خطر ابتلا به سندرم سروتونین را افزایش دهد که می تواند کشنده باشد. در صورت مصرف هر یک از این داروها ، پزشک دوز متیل فنیدات را کاهش می دهد و علائم سندرم سروتونین را تحت نظر دارد. علائم این بیماری شامل اضطراب، تعریق، پرش عضلانی و گیجی هستند.
نمونه هایی از این داروها عبارتند از:
- مهارکننده های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRI) مانند فلوکستین و سرترالین
- مهارکننده های بازجذب مجدد سروتونین-نوراپی نفرین (SNRI) مانند دولوکستین و ونلافاکسین
- دارو های ضد افسردگی سه حلقه ای (TCA) مانند آمی تریپتیلین و کلومیپرامین
- مهارکننده های مونوآمین اکسیداز (MAOIs) مانند سلژیلین و فنل زین
- مواد مخدر فنتانیل و ترامادول
- بوسپیرون ضد اضطراب
- تریپتان
- لیتیوم
- تریپتوفان
متیل فنیدات نباید در طول درمان با MAOI ها استفاده شود. شما نمی توانید متیل فنیدات را تا ۱۴ روز پس از قطع MAOI ها مصرف کنید. استفاده از این دارو ها همزمان می تواند منجر به افزایش خطرناک فشار خون شود.
دارو های فشار خون
مصرف این داروها همراه متیل فنیدات ممکن است اثرات این داروها را کاهش دهد. نمونه هایی از این دارو ها عبارتند از:
- مسدود کننده های گیرنده آنژیوتانسین II مانند لوزارتان، والزارتان و ایربزارتان
- مهارکننده های آنزیم تبدیل کننده آنژیوتانسین (ACE) مانند آنالاپریل و لیزینوپریل
- دارو های مدر مانند هیدروکلروتیازید و فروزماید
دارو های ضد روان پریشی
استفاده از این داروها با متیل فنیدات ممکن است خطر عوارض جانبی هر دو گروه داروهای ضد سایکوتیک و متیل فنیدات را افزایش دهد. نمونه هایی از این دارو ها عبارتند از:
- کلرپرومازین
- هالوپریدول
دارو های ضد تشنج
استفاده از این دارو ها با متیل فنیدات ممکن است باعث افزایش سطح دارو ضد تشنج در بدن و منجر به افزایش عوارض جانبی این دارو ها شود. نمونه هایی از این داروها عبارتند از:
- فنیتوئین
- فنوباربیتال
وارفارین
استفاده وارفارین (رقیق کننده خون) همزمان با این دارو ممکن است اثر وارفارین و خطر خونریزی را افزایش دهد.
هشدار های متیل فنیدات
هشدار حساسیت
این دارو می تواند باعث ایجاد واکنش حساسیتی شدید شود که علائم آن عبارتند از:
- تنگی نفس
- بثورات پوستی
- ورم در گلو و زبان
- کهیر
اگر این علائم را داشتید با اورژانس تماس بگیرید.
اگر به این دارو حساسیت دارید از آن استفاده نکنید زیرا مصرف مجدد آن می تواند کشنده باشد.
هشدار تداخل با الکل
الکل می تواند اثر دارو متیل فنیدات را در بدن افزایش دهد و نباید همراه با آن مصرف شود. الکل می تواند باعث آزاد شدن سریع تر دارو های متادیت CD و ریتالین LA در بدن شود و منجر به افزایش عوارض جانبی این دارو شود.
هشدار برای افراد دارای شرایط خاص پزشکی
برای مبتلایان به مشکلات قلبی: متیل فنیدات ممکن است ریسک مرگ ناگهانی، سکته مغزی و حمله قلبی را افزایش دهد. اگر بیماری قلبی، سابقه حمله قلبی، فشار خون بالا یا ضربان قلب غیر طبیعی دارید، قبل از مصرف این دارو با پزشک خود مشورت کنید.
برای مبتلایان به اختلالات روانی: این دارو ممکن است علائم این بیماری ها را بدتر کند. این بیماری همچنین می تواند علائم روان پریشی جدیدی مخصوصا در کودکان و نوجوانان ایجاد کند که در این صورت لازم است مصرف این دارو را متوقف کنید.
برای مبتلایان به بیماری گردش خون: این دارو می تواند مشکلات گردش خون در انگشتان دست و پا را بدتر کند.
برای افراد مبتلا به صرع: اگر شما یا فرزندتان سابقه تشنج دارید، نباید متیل فنیدات مصرف کنید زیرا ممکن است خطر تشنج را افزایش دهد.
برای مبتلایان به گلوکوم: این دارو می تواند بینایی شما را بدتر کند.
برای افراد دارای مشکلات رشد: این دارو باعث کند شدن رشد در کودکان می شود. پزشک فرزند شما هنگام مصرف این دارو قد و وزن کودک شما را پایش خواهد کرد. اگر رشد فرزند شما متوقف شود، باید مصرف متیل فنیدات در او متوقف شود.
برای مبتلایان به مشکلات دستگاه گوارش: در صورت انسداد در مری، معده یا روده کوچک یا بزرگ، نباید از داروی برند کنسرتا استفاده کنید. کنسرتا می تواند این مشکل را بدتر کند.
برای زنان باردار: این دارو جزء گروه C دارو های بارداری است؛ یعنی مطالعات حیوانی بر روی زنان بارداری که این دارو را مصرف کرده اند، نقص جنین را نشان داده است اما مطالعات انسانی کافی در زنان باردار درباره اثر این دارو بر جنین انجام نشده است. اگر باردار هستید و یا برنامه بارداری دارید به پزشک خود اطلاع دهید. این دارو تنها زمانی در زنان باردار استفاده می شود که مزایا آن بیشتر از معایب آن باشد.
اگر طی مصرف این دارو باردار شدید، به پزشک خود اطلاع دهید.
برای زنان شیرده: مشخص نیست که این دارو می تواند وارد شیر مادر شود یا خیر. شما باید تصمیم بگیرید شیردهی یا مصرف این دارو را متوقف کنید.
در سالمندان: کارآمدی و امن بودن مصرف این دارو در افراد با سن بیشتر از ۶۵ سال تایید نشده است.
در کودکان: کارآمدی و امن بودن مصرف این دارو در افراد با سن کمتر از ۶ سال تایید نشده است. رشد کودکانی که از این دارو استفاده می کنند، باید توسط یک پزشک پایه شود.
نحوه مصرف متیل فنیدات
قرص خوراکی این دارو برای درمان کوتاه مدت یا طولانی مدت استفاده می شود. این دارو معمولا بعد از بلوغ متوقف می شود. پزشک ممکن است درمان شما را با متیل فنیدات متوقف کند تا ببیند آیا هنوز هم نیاز به مصرف آن دارید یا خیر. در صورت بازگشت علائم، ممکن است لازم باشد که مصرف آن را ادامه دهید.
اگر این دارو طبق تجویز مصرف نشود، خطرات جدی ایجاد می کند.
اگر مصرف آن را متوقف کنید: علائم شما کنترل نمی شود. اگر مدت طولانی از این دارو استفاده کنید و آن را به صورت ناگهانی قطع کنید، ممکن است دچار خستگی شدید یا افسردگی شدید شوید.
اگر دارو را طبق برنامه مصرف نکنید: اگر دارو را بعدا در روز مصرف کنید ممکن است احساس خواب آلودگی کنید.
اگر بیش از حد دارو مصرف کنید: اگر بیش از حد متیل فنیدات مصرف کنید، علائم زیر را تجربه خواهید کرد:
- بی قراری
- درد و ضعف عضلانی
- تنفس سریع
- گیجی
- فشار خون بالا یا پایین
- حالت تهوع
- استفراغ
- اسهال
- تشنج
- کما
اگر احساس می کنید مقدار زیادی دارو مصرف کردید با اورژانس تماس بگیرید.
اگر یک دوز را فراموش کردید آن را به محض یادآوری مصرف کنید مگر این که چند ساعت تا زمان مصرف دوز بعدی باقی مانده باشد. در این صورت تنها یک دوز مصرف کنید. هیچ گاه دو دوز را همزمان مصرف نکنید زیرا باعث عوارض جانبی خطرناک می شود.
ملاحظات مهم هنگام مصرف متیل فنیدات
اگر این دارو را مصرف می کنید نکته های زیر را به خاطر داشته باشید:
بعضی از فرم های این دارو نباید همراه غذا مصرف شود. اگر از فرم قرص سریع الاثر و قرص جویدنی این دارو استفاده می کنید، آن را ۳۰ تا ۴۵ دقیقه قبل از غذا مصرف کنید.
می‌توانید قرص آهسته رهش تجزیه شوند خوراکی این دارو را با یا بدون غذا مصرف کنید. باید آن را در زمان مشخصی در هر روز مصرف کنید.
قرص آهسته رهش این دارو را بعداز بیدار شدن و در صبح مصرف کنید زیرا در طول روز سطح دارو در بدن افزایش می یابد و اثر می کند. دارو را در بعد از ظهر یا شب مصرف نکنید زیرا باعث ایجاد مشکلات خواب آلودگی می شود.
قرص های سریع الاثر و جویدنی این دارو را می توانید ببرید.
قرص‌های آهسته رهش که در دهان تجزیه نمی شوند را نبرید و نشکنید و به طور کامل با آب یا دیگر مایعات قورت دهید
قرص های آهسته رهش که در دهان تجزیه می شوند را تنها هنگام مصرف از بسته بندی خارج کنید و در دهان بگذارید. با دست خشک آن را بردارید و آن را از روی فویل بسته دارو فشار ندهید. دارو را روی زبان خود قرار دهید و آن را نجوید تا حل شود. نیاز به نوشیدن آب ندارید.
نگهداری
- دارو را به دور از نور و حرارت بالا نگه داری کنید
- دارو را به دور از رطوبت نگهداری کنید
- از انجماد دارو جلوگیری کنید
- هر فرم نیازمند نگهداری در دمای خاص خود است:
- دارو های ژنریک را در دمای بین ۲۰ تا ۲۵ درجه سانتی گراد نگهداری کنید
- کنسرتا و ریتالین را در دمای اتاق و ۲۵ درجه سانتی گراد نگهداری کنید. می توانید این داروها را به مدت کوتاهی در دمای ۱۵ تا ۳۰ درجه نیز نگهداری کنید
- متادیت ER را در دمای بین ۲۰ تا ۲۵ درجه سانتی گراد نگهداری کنید. می توانید این داروها را به مدت کوتاهی در دمای ۱۵ تا ۳۰ درجه نیز نگهداری کنید
- کوتمپلا XR-ODT را در دمای بین ۱۵ تا ۳۰ درجه سانتی گراد نگهداری کنید
- دارو را همیشه همراه خود و در کیف در دسترس داشته باشید
- اشعه X در فرودگاه به داروی شما آسیب نمی رساند. نگران آن نباشید
- همیشه ظرف اصلی دارو که برچسب تجویز دارد را همراه خود داشته باشید
- از نگهداری دارو در ماشین، هنگامی که هوا بسیار گرم یا بسیار سرد است اجتناب کنید
پایش کلینیکی
در طول درمان با این دارو، پزشک باید موارد زیر را در شما پایش کند:
- فشار خون و ضربان قلب
- علائم رفتار های پرخاشگرانه و تغییر در وضعیت ذهنی
- وضعیت رشد و وزن کودکان
منبع : healthline.com | ترجمه اختصاصی کافه پزشکی