علل به وجود آمدن سنگ‌ کلیه چیست و چه روش هایی برای پیشگیری از آن وجود دارد ؟ | کافه پزشکی

سنگ های کلیه، رسوباتی سخت از مواد معدنی و نمکی هستند که در کلیه های شما تشکیل می شوند. سنگ کلیه دلایل زیادی دارد و می تواند بر هر بخشی از دستگاه ادراری شما – از کلیه ها تا مثانه شما – تأثیر بگذارد. غالباً هنگامی که ادرار غلیظ می شود، مواد معدنی کریستالیزه می شوند و به هم بچسبند و سنگ تشکیل می شود.

سنگ کلیه می تواند بسیار دردناک باشد اما سنگ ها معمولا در صورت تشخیص به موقع باعث آسیب نمی شوند. بسته به وضعیت شما، ممکن است به مصرف داروهای ضد درد و نوشیدن آب زیاد برای عبور از این وضعیت نیاز داشته باشید. در موارد دیگر – به عنوان مثال، اگر سنگ ها در مجاری ادراری قرار بگیرند، باعث عفونت شوند یا عوارض ایجاد کنند – ممکن است نیاز به عمل جراحی باشد. همراه کافه پزشکی باشید

علائم سنگ کلیه

سنگ کلیه ممکن است تا زمانی که درون کلیه شما حرکت کند یا وارد مجرای ادرار شما شود، علائمی ایجاد نکند. علائم به طور کلی عبارتند از :

• درد شدید در پهلو و پشت، زیر دنده ها
• دردی که به قسمت تحتانی شکم و کشاله ران کشیده می شود
• دردی که شدت آن در نوسان است
• درد هنگام ادرار
• ادرار صورتی، قرمز یا قهوه ای رنگ
• ادرار غیر شفاف
• تهوع و استفراغ
• نیاز مداوم به ادرار کردن
• تعداد دفعات ادرار بیشتر از حد معمول
• در صورت وجود عفونت، تب و لرز وجود دارد
• مقادیر کم ادرار در هر دفع

علل سنگ کلیه

سنگ کلیه معمولاً هیچ دلیل قطعی و منفردی ندارد اگرچه چندین عامل ممکن است خطر ابتلا را افزایش دهند.

سنگ کلیه هنگامی ایجاد می شود که ادرار شما حاوی مواد کریستالی بیشتری مانند کلسیم، اگزالات و اسید اوریک است. در عین حال، ادرار شما ممکن است فاقد موادی باشد که از جمع شدن کریستال ها جلوگیری می کند و محیطی ایده آل برای تشکیل سنگ کلیه ایجاد می کند.

انواع سنگ کلیه

دانستن نوع سنگ کلیه به تعیین علت کمک می کند و ممکن است سرنخ هایی در مورد چگونگی کاهش خطر ابتلا به سنگ های دیگر بدهد. در صورت امکان اگر سنگی دفع کردید، سعی کنید آن را نگه دارید تا بتوانید آن را برای تجزیه و تحلیل نزد پزشک خود ببرید.

انواع سنگ کلیه شامل موارد زیر است :

سنگ های کلسیمی : بیشتر سنگ های کلیه از نوع سنگ های کلسیمی هستند، معمولاً به شکل اگزالات کلسیم. اگزالات ماده ای طبیعی است که در مواد غذایی موجود است و روزانه توسط کبد شما نیز ساخته می شود. برخی از میوه ها و سبزیجات و همچنین آجیل و شکلات دارای اگزالات زیادی هستند.

عوامل غذایی، دوز بالای ویتامین D، جراحی بای پس روده و چندین اختلال متابولیک می توانند غلظت کلسیم یا اگزالات در ادرار را افزایش دهند.

سنگهای کلسیمی همچنین ممکن است به شکل کلسیم فسفات ایجاد شود. این نوع سنگ در شرایط متابولیکی مانند اسیدوز توبولار کلیه شایع تر است. همچنین ممکن است با سردردهای میگرنی یا مصرف برخی داروهای ضد تشنج مانند توپیرامات همراه باشد.

سنگ های استرویت : سنگهای استروویت در پاسخ به عفونت هایی مانند عفونت ادراری تشکیل می شوند. این سنگ ها می توانند به سرعت رشد کنند و کاملاً بزرگ شوند.

سنگ های اسید اوریکی : سنگ های اسید اوریک در افرادی که مایعات به اندازه کافی نمی نوشند یا مایعات زیادی از دست می دهند تشکیل می شود. همچنین افرادی که رژیم با پروتئین بالا و افرادی که نقرس دارند. برخی عوامل ژنتیکی همچنین ممکن است خطر ابتلا به سنگ های اسید اوریک را افزایش دهند.

سنگ های سیستئینی : این سنگ ها در افراد دارای اختلال ارثی تشکیل می شود و باعث می شود کلیه ها مقدار زیادی از اسیدهای آمینه خاص (سیستینوریا) را دفع کنند.

عوامل خطر ایجاد سنگ کلیه

عواملی که خطر ابتلا به سنگ کلیه را افزایش می دهد عبارتند از :

تاریخچه خانوادگی یا شخصی : اگر شخصی در خانواده شما دارای سنگ کلیه باشد، احتمالاً شما نیز دچار سنگ کلیه خواهید شد و اگر قبلاً یک یا چند سنگ کلیه داشته اید، در معرض خطر ابتلا به سنگ دیگری هستید.

کم آبی : عدم نوشیدن آب کافی می تواند خطر ابتلا به سنگ کلیه را افزایش دهد. افرادی که در آب و هوای گرم زندگی می کنند و افرادی که زیاد عرق می کنند ممکن است بیشتر از سایرین در معرض خطر قرار بگیرند.

رژیم های خاص غذایی : رژیم غذایی با پروتئین بالا، سدیم و قند زیاد ممکن است خطر ابتلا به برخی از انواع سنگ کلیه را افزایش دهد. این خصوصاً در مورد رژیم غذایی با سدیم بالا صادق است. نمک زیاد در رژیم غذایی شما، میزان کلسیم فیلتره در کلیه های شما را افزایش داده و خطر ایجاد سنگ کلیه بالا می رود.

چاق بودن : شاخص توده بدنی (BMI) بالا، اندازه زیاد دور کمر و افزایش وزن با افزایش خطر ابتلا به سنگ کلیه مرتبط است.

بیماری های گوارشی و جراحی : جراحی بای پس معده، بیماری التهابی روده یا اسهال مزمن می تواند باعث تغییر در روند هضم شود. این نکته بر جذب کلسیم و آب تأثیر می گذارد و سطح مواد سازنده سنگ در ادرار شما را افزایش می دهد.

سایر شرایط پزشکی : بیماری ها و شرایطی که ممکن است خطر ابتلا به سنگ کلیه را افزایش دهند شامل اسیدوز توبولار کلیوی، سیستینوری، هایپرپاراتیروئیدیسم، داروهای خاص و برخی عفونت های دستگاه ادراری است.

تشخیص سنگ کلیه

اگر پزشک شما مشکوک به سنگ کلیه است، ممکن است آزمایش ها و روش های تشخیصی زیر را توصیه کند :

آزمایش خون : آزمایش خون ممکن است مقادیر بالای کلسیم یا اسید اوریک را نشان دهد. نتایج آزمایش خون به نظارت بر سلامت کلیه ها کمک می کند و ممکن است پزشک شما را به بررسی سایر شرایط پزشکی سوق دهد.

آزمایش ادرار : آزمایش ۲۴ ساعته جمع آوری ادرار ممکن است نشان دهد که شما بیش از حد بسیاری از مواد معدنی سنگ ساز یا مواد معدنی سنگین را دفع می کنید. برای این آزمایش، پزشک ممکن است درخواست کند که شما دو بطری ادرار را در طی دو روز متوالی جمع آوری کنید.

تصویربرداری : آزمایشات تصویربرداری ممکن است سنگ کلیه را در دستگاه ادراری شما نشان دهد. گزینه ها از اشعه X شکمی ساده تا سی تی اسکن که حتی ممکن است سنگ های ریز را نشان دهد متغیر است.

سایر گزینه های تصویربرداری عبارتند از : سونوگرافی و اوروگرافی داخل وریدی که شامل تزریق رنگ به داخل ورید بازو و گرفتن اشعه X یا گرفتن تصاویر سی تی است.

تجزیه و تحلیل سنگ های گذشته : ممکن است از شما خواسته شود که از طریق یک صافی ادرار کنید تا سنگ هایی که از آن عبور می کند نگه داشته شوند. تجزیه و تحلیل آزمایشگاه، نوع سنگ کلیه را نشان می دهد. پزشک شما از این اطلاعات برای تعیین برنامه ای را برای جلوگیری از ایجاد سنگ های بیشتر استفاده می کند.

درمان سنگ کلیه 

بسته به نوع سنگ و علت آن، درمان سنگ کلیه متفاوت است.

سنگ های کوچک با حداقل علائم

بیشتر سنگ های کوچک کلیوی به درمان تهاجمی نیاز ندارند. ممکن است بتوانید یک سنگ کوچک را با موارد زیر دفع کنید :

• آشامیدن آب : نوشیدن ۱٫۹ تا ۲٫۸ لیتر در روز ممکن است به پاکسازی سیستم ادراری شما کمک کند. مگر در مواردی که پزشک به شما چیز دیگری بگوید، برای تولید ادرار شفاف یا تقریباً روشن مایعات کافی بنوشید (عمدتا آب) .
• مسکن ها : برای تسکین درد خفیف، پزشک شما ممکن است از داروهای ضد درد مانند ایبوپروفن، استامینوفن یا ناپروکسن سدیم استفاده کند.
• درمان دارویی : پزشک ممکن است برای کمک به عبور از این شرایط به شما دارو بدهد. آلفا بلاکر ها، عضلات موجود در مجرای ادراری شما را شل می کنند و به شما کمک می کنند تا سنگ کلیه را سریع تر و با درد کمتری عبور دهید.

سنگ های بزرگ با علائم زیاد

سنگ های کلیوی که نمی توانند با اقدامات محافظه کارانه درمان شوند یا به قدری بزرگ هستند که به خودی خود دفع نمی شوند یا باعث خونریزی، آسیب کلیه یا عفونت مداوم دستگاه ادراری می شوند، ممکن است نیاز به درمان گسترده تری داشته باشند. روش ها شامل موارد زیر است :

استفاده از امواج صوتی برای شکستن سنگ : برای برخی از سنگ های کلیوی – بسته به اندازه و محل آن – پزشک ممکن است روشی را به نام سنگ شکنی برون اندامی (ESWL) توصیه کند.

ESWL از امواج صوتی برای ایجاد ارتعاشات قوی (امواج شوک) استفاده می کند تا سنگ ها را به قطعات ریز تبدیل کنند و از طریق ادرار خارج شوند. این عمل حدود ۴۵ تا ۶۰ دقیقه طول می کشد و می تواند باعث درد متوسط ​​شود بنابراین ممکن است شما تحت آرامبخشی خفیف قرار بگیرید.

ESWL می تواند باعث ایجاد هماچوری، کبودی در پشت یا شکم، خونریزی در اطراف کلیه و سایر اندام های مجاور و ناراحتی در هنگام عبور قطعات سنگ در مجاری ادراری شود.

جراحی برای برداشتن سنگ های بسیار بزرگ از کلیه : روشی به نام نفرو لیتیتومی جلدی شامل جراحی برداشتن سنگ کلیه با استفاده از تلسکوپ های کوچک و ابزارهای وارد شده از طریق برش کوچک در پشت شما می شود.

در طی عمل جراحی، بیهوشی عمومی دریافت خواهید کرد و یکی دو روز در بیمارستان خواهید بود. در صورت عدم موفقیت ESWL، پزشک ممکن است این عمل جراحی را توصیه کند.

استفاده از اسکوپ برای از بین بردن سنگ : برای از بین بردن سنگ کوچک در مجرای ادرار یا کلیه، پزشک ممکن است یک لوله نازک مجهز به دوربین را از طریق دستگاه تناسلی به مثانه منتقل کند.

پس از قرارگیری لوله، ابزارهای ویژه می توانند سنگ را به دام انداخته یا آن را به تکه هایی که در ادرار شما حمل شود خرد می کنند. در این روش شما به بیهوشی عمومی یا موضعی نیاز دارید.

جراحی غده پاراتیروئید : برخی از سنگ های فسفات کلسیم در اثر غدد پاراتیروئید بیش فعال ایجاد می شوند. هنگامی که این غدد بیش از حد هورمون پاراتیروئید تولید می کنند (هایپرپاراتیروئیدیسم)، سطح کلسیم شما می تواند خیلی زیاد شود و در نتیجه ممکن است سنگ کلیه شکل بگیرد.

جلوگیری از ایجاد سنگ کلیه

پیشگیری از ایجاد سنگ کلیه ممکن است ترکیبی از تغییر در شیوه زندگی و مصرف دارو ها باشد.

تغییرات سبک زندگی 

در طول روز آب زیاد بنوشید : برای افرادی که سابقه سنگ کلیه دارند، پزشکان معمولاً حدود ۲٫۵ لیتر ادرار در روز را توصیه می کنند. پزشک ممکن است از شما بخواهد که میزان ادرار خود را اندازه گیری کنید تا مطمئن شوید که به اندازه کافی آب می نوشید.

از خوردن غذاهای غنی از اگزالات پرهیز کنید : اینها شامل ریواس، چغندر، بامیه، اسفناج، لوبیا، سیب زمینی شیرین، آجیل، چای، شکلات و محصولات سویا است.

رژیم غذایی کم نمک و کم پروتئین را انتخاب کنید : مقدار نمکی را که می خورید کاهش دهید و منابع پروتئین غیر حیوانی مانند حبوبات را انتخاب کنید.

به خوردن غذاهای سرشار از کلسیم ادامه دهید اما در مصرف مکمل های کلسیم احتیاط کنید : کلسیم موجود در مواد غذایی تاثیری در خطر سنگ کلیه ندارد. به خوردن غذاهای سرشار از کلسیم ادامه دهید مگر اینکه پزشک توصیه دیگری کند. قبل از مصرف مکمل های کلسیم از پزشک خود سوال کنید زیرا این موارد با افزایش خطر ابتلا به سنگ کلیه مرتبط است.

مصرف دارو ها

داروها می توانند میزان مواد معدنی و نمک موجود در ادرار شما را کنترل کنند و ممکن است برای افرادی که انواع خاصی از سنگ ها را تشکیل می دهند مفید باشد. نوع دارویی که پزشک تجویز می کند به نوع سنگ کلیه شما بستگی دارد. در اینجا چند مثال آورده شده است :

سنگ های کلسیمی :  برای جلوگیری از شکل گیری سنگ های کلسیمی، پزشک ممکن است یک داروی دیورتیک تیازیدی یا یک داروی حاوی فسفات تجویز کند.

سنگ های اسید اوریکی : پزشک شما ممکن است آلوپورینول را برای کاهش سطح اسید اوریک در خون و ادرار شما تجویز کند. در بعضی موارد ، آلوپورینول و یک عامل قلیایی ممکن است سنگ های اسید اوریک را حل کنند.

سنگ های استرویت : برای جلوگیری از ایجاد سنگ های استروویت، پزشک ممکن است راهکارهایی را برای حذف باکتری های ایجاد کننده عفونت توصیه کند. استفاده طولانی مدت از آنتی بیوتیک ها در دوزهای کم ممکن است به دستیابی به این هدف کمک کند.

سنگ های سیستئینی : درمان سنگ های سیستئینی می تواند مشکل باشد. پزشک ممکن است توصیه کند که مایعات بیشتری بنوشید. اگر این به تنهایی کمک نکند، پزشک شما ممکن است دارویی را تجویز کند که باعث کاهش میزان سیستئین در ادرار شما شود.

منبع : mayoclinic.org | ترجمه اختصاصی کافه پزشکی