اصطلاحات دندانپزشکی Dental Glossary | کافه پزشکی

در این پست از کافه پزشکی قصد داریم به بررسی اصطلاحات رایج در زمینه دندانپزشکی بپردازیم و شما را دندانپزشک خودتان کنیم ! پس تا پایان پست مهمان کافه پزشکی باشید

ایمپلنت (Implant)

ایمپلنت دندانی یک پیچ است که به عنوان ریشه‌ دندان توسط یک متخصص، درون فک قرار داده می‌شود.

آمالگام (Amalgam)

آمالگام، ماده پرکننده ایده‌آل در دندانپزشکی و مرکب از ۵۰% جیوه ۳۴/۵% نقره ، ۹% قلع ، ۶%
مس و ۰/۵% روی می باشد. آمالگام آلیاژی است که دو فلز اصلی تشکیل دهنده آن جیوه و نقره است و عناصر دیگر مانند قلع و مس برای ایجاد بعضی خواص به این ترکیب اضافه شده‌اند. آمالگام قبل از ترکیب شدن برای آلیاژ به صورت دو قسمت پودر و مایع وجود دارد.

اباتمنت (Abutment)

ایمپلنت دندانی از دو جز اصلی ساخته شده‌ است. یکی فیکسچر و دیگری اباتمنت. ابتدا به جای دندانی که از دست داده‌اید فیکسچر در داخل استخوان فک شما کار گذاشته می‌شود و سپس بر روی آن اباتمنت همراه با روکش ساخته شده قرار خواهد گرفت.

کامپوزیت (Composite)

مواد دندانی (مواد ترمیمی سفید) که در دندانپزشکی برای ترمیم تاج و یا چسباندن (ترمیم همرنگ دندان) استفاده می شود و از ترکیبات مختلفی ساخته می شود مثل رزین و ذرات کوارتز. اتصال مواد کامپوزیتی به دندان، «باندینگ» خوانده می شود.
کامپوزیت ها ابتدا تنها برای دندان های قدامی (جلویی) به کار می رفت تا هم رنگ دندان باشد اما هم اکنون انواع مختلفی از آن برای همه نواحی دندانی از جمله انواع مخصوص دندان های خلفی (عقبی) نیز ارائه شده است.
کامپوزیت ها به دو صورت خودسفت شونده یا سلف کیور (Self Cure) باشند و یا با نورسفت شونده یا لایت کیور (Light Cure) موجود می باشند. انواع سلف کیور امروزه کاربرد کمتری دارند و لایت کیورها به دلیل استحکام و دوام، بیشتر مورد استفاده قرار می گیرند.

بلیچینگ (Bleaching)

با گذشت زمان و افزایش سن معولاً دندان ها دچار تغییر رنگ می‌ گردند. این تغییر رنگ در اثر تغییر مواد معدنی مینا و عاج صورت می‌گیرد، به کلام دیگر انسجام مینا به مرور کم شده و شفافیت خود را از دست می‌دهد. بلیچینگ پروسه ای ست که طی آن با استفاده از مواد اکسیدکننده شمیایی، دندان های طبیعی تغییر رنگ یافته، سفید می شوند (طی این روند رنگ دندان ها نسبت به حالت اولیه روشن تر می شود). جنس دندان از عوامل تعیین کننده در میزان سفید شدن دندان است. بر اساس اینکه سفید کردن دندان در مطب انجام شود و یا در خانه، به دو صورت Home Bleach و Office Bleach نامگذاری می شود و شیوه آنها نیز متفاوت است.

اچ کردن (Etching)

استفاده از ژل اسیدی برای ایجاد سطح سخت میکروسکوپیک برروی مینای دندان یا عاج دندان به منظور ایجاد قابلیت پیوند آن با رزین ها.

اف آر سی (FRC)

روشی مقرون به صرفه برای جایگزینی دندان از دست رفته است که در آن به جای فلز، کامپوزیت های تقویت شده با فایبر، پلیمرهای تقویت شده با الیاف به همراه کامپوزیت استفاده می شود. قاب فیبر به دندان طبیعی با چسب متصل شده می شود بطوری که باند بین کامپوزیت و مینای دندان قدرتمندترین پیوند ممکن در دهان است.

اوردنچر (Overdenture)

اوردنچر نوعی دست دندان است که در دهان بر روی تعدادی پایه قرار می گیرد. این پایه ها می توانند دندان های بیمار باشند که عصب کشی شده و کوتاه می شوند تا در زیر دست دندان قرار بگیرند و یا این پایه ها می توانند ایمپلنت هایی باشند که در فک بیمار قرار داده شده اند.

بازسازی تاج (Build-up)

به بازسازی تاج دندان که در اثر پوسیدگی، شکستگی یا تراش از بین رفته باشد، به کمک مواد ترمیمی و یا روش های دیگر گفته می شود و معمولاً پس از بیلدآپ تاج دندان، روی آن روکش یا کراون قرار داده می شود. بیلداپ دندانی می تواند با مواد ترمیمی مثل آمالگام یا کامپوزیت باشد و یا با پست و کر انجام گیرد. 

پیش از گذاشتن کرون (روکش) برای تاج دندان، لازم است ساختار حمایت کننده آن ایجاد شود. بخشی از تاج که برای حمایت از روکش مهیا می شود بطوری که ممکن است با بیلدآپ توسط مواد ترمیمی، پین داخل تاج، پین داخل کانال (پست های پیش ساخته) یا پست داخل کانال باشد. 

* پین بیلداب به روشی گفته می شود که تاج دندان از بین رفته و با گذاشتن پین در تاج یا داخل کانال ریشه دندان، شکل تاج دندان با مواد ترمیمی باز سازی می شود. 
به ساختار های مصنوعی که جایگزین ساختار از دست رفته دندان می شوند، رستوریشن (Restoration) گفته می شود. روکش یا کراون (Crown) یک رستوریشن است که سطح خارجی تاج دندان را می پوشاند یا به اصطلاح روکش (Veneer) می کند.

بریج (Bridge)

بریج جهت درمان بی دندانی ساخته می‌شود، به این صورت که دو دندان یا ایمپلنت دو طرف ناحیه بی دندانی را همانند پلی به هم متصل کرده و به این ترتیب دندان و یا دندان های از دست رفته را جایگزین می کند. بریج به طور دائم به دندان ها متصل می شود و جهت ساخت آن لازم است که دندان ها تراشیده شوند. در اغلب بریج ها دو طرف محل اتصال دندان های پایه روکش می‌شوند و در بعضی از آنها بریج به دندان های دو طرف توسط باله‌هایی می چسبد و در برخی مواقع این بریج تنها از یک طرف پایه دارد. بریج ها از جنس چینی یا سرامیک اتصال یافته به فلز و گاهی اوقات تنها به وسیله ی مواد سرلمیکی یا چینی ساخته می‌شوند.

بیوپسی (Biopsy)

بیوپسی نمونه برداری از بافت زنده است که می تواند زیر میکروسکوپ و یا با روش های شیمیایی انجام شود.معمولاً تشخیص بیماری های دهان با بیوپسی انجام می‌شود.

بیحسی (Anesthetic)

برای بی‌حس کردن محیط‌ دهان، بسته به نوع کاربردی که دندانپزشک از بی‌حسی در نظر دارد، از مواد و تکنیک‌های مختلفی استفاده می‌شود. لیدوکائین به عنوان متداول‌ترین بی حس کننده موضعی در جراحی‌های کوچک و دندانپزشکی استفاده می‌شود.

بی حسی موضعی (Local anesthesia)

اغلب شامل نورآدرنالین (نور اپی نفرین) می شود که بی حسی را برای مدت بیشتری موثر نگه دارد و از خونریزی بیش از حد حین جراحی یا کشیدن دندان جلوگیری کند. برخی افراد ممکن است به بی حسی موضعی عکس العمل بدی نشان دهند، بخصوص اگر بطور مستقیم به رگ ها تزریق شده باشد (راه دقیقی برای شناسایی آن نیست). بی حسی موضعی از طریق بستن موقت راه انتقال سیگنال های عصبی عمل می کند.

بی حسی نسبی

این نوع بی حسی اضطراب و درد را کاهش می دهد اما همچنان به بی حسی موضعی نیاز است. در این نوع بی حسی از مخلوط گاز دی نیتروژن مونوکسید و اکسیژن استفاده می شود که بیشتر برای زنان باردار نیز کاربرد دارد.

تزریق ماده ی بی حسی از طریق انسداد عصب از ریشه

بیشتر مواقع برای اشاره به بی حسی دندان های فک پایین بکار می رود، که شامل تزریقی است که نیمی از فک پائین را بی حس می سازد. فک پایین، برخلاف فک بالا بسیار ضخیم تر است و به ماده ی بی حس کننده اجازه نمی دهد که به درون استخوان نفوذ کند، بنابراین باید عصب را از عقب دهان، در جایی که وارد استخوان فک می شود بی حس کرد.

آرام بخش خوراکی

آرام بخشی والیوم مانند است که پیش از درمان به صورت قرص به بیمار داده می شود و بعد از مصرف آن بیمار همچنان کاملاً هوشیار و آگاه است ولی کمتر از قبل اضطراب دارد.

آرام بخش وریدی

نوعی نیمه بی هوشی که به عنوان آرام بخش استفاده می شود ولی بیمار را بیهوش  نمی کند. از آرام بخش وریدی برای جراحی های ناخوشایند و طولانی مدت یا در صورت ترس بیمار استفاده می شود. این نوع آرام بخش درون دست تزریق می شود. فردی که آرامبخش به او تزریق شده معمولاً دچار فراموشی می شود و اتفاقات قبل، حین یا بعد از فرآیند را بخاطر نمی آورد.

بایت وینگ (Bitewing)

بهترین حالت رادیوگرافی برای تشخیص پوسیدگی های بین دندانی و بررسی وجود تحلیل استخوان حمایت کننده دندان ها می باشد. جهت تهیه این رادیوگرافی،‌ حلقه کاغذی که دارای یک زبانه (wing)  کوچک است را دور فیلم قرار می دهند، بعد از جایگذاری آن در دهان بیمار، ‌بیمار روی زبانه را گاز می گیرد و در این حالت عکس گرفته می شود. به این خاطر وینگ نامگذاری شده و در نهایت تصویری از دندان های دو فک را در چنین تصویری ارائه می دهد.

روت کانال (Root Canal Therapy – RTC)

معالجه ریشه دندان، درمان ریشه دندان، معالجه ریشه، اندو، روت کانال تراپی، روت کانال، آر سی تی، عصب کِشی، عصب کُشی                 
روت کانال تراپی که به اشتباه به آن عصب کشی نیز گفته می شود یکی از درمان های مهم در دندانپزشکی می باشد. در ابتدا کانال ریشه و حفره مغز دندان که  شامل بافت‌های عصبی و رگ‌های خونی و بافت‌های سلولی دیگری می باشد به طور کامل برداشته و تخلیه می‌شوند و سپس تمیز می‌شوند و آنگاه به وسیله یک سوهان کوچک (فایل های اندو)، شکل ‌دهی و با محلول شستشو، عفونت‌ زدایی می‌شوند و سپس آن را با مواد ویژه نرمی مثل گوتاپرکا پر می‌کنند. بعد از این عمل، دندان می‌میرد و اگر بعد از این، دندان عفونی شود باید تحت عمل جراح  انتهای ریشه قرار گیرد.

فیلینگ  (Dental Filling)

جایگزین کردن مواد مصنوعی (مواد دندانی) به جای بافت مینای دندان است که در واقع همان پر کردن دندان می باشد. مواد دندانی مختلفی برای ترمیم تاج دندان وجود دارد که بسته به نوع دندان و نیاز بیمار، به کار می رود.

فیلیپر (Flipper)

یک پروتز متحرک موقتی که در دوره انتظار برای آماده شدن پروتز اصلی استفاده می شود. گاهی به جای بریج و یا ایمپلنت، از فیلیپر برای تک دندان از دست رفته، به صورت دائمی استفاده می کنند.

اینله (Inlay) و انله (Onlay)

اینلی و انلی حدواسط بین پر کردن و روکش دندان می باشند. در مواردی که ساختمان کافی دندان برای ساپورت پر کردگی وجود ندارد و در عین حال دندان به شدت آسیب ندیده باشد، از این ها استفاده می شود. جنس اینلی و انلی از طلا، کمپوزیت، رزین و یا سرامیک است. عمر این ترمیم ها در صورت مراقبت نسبتاً زیاد می باشد و به دو صورت مستقیم و یا غیرمستقیم ساخته می شوند.
فرم مستقیم در مطب انجام می شود و با استفاده از کامپوزیت و رزین صورت می گیرد.
فرم غیر مستقیم در لابراتور انجام شده و از جنس طلا و یا سرامیک می تواند باشد.

پر کردن ریشه بصورت رتروگراد

زمانی استفاده می شود که دسترسی طبیعی به سیستم کانال ریشه توسط پست ها مختل شده باشد. این روش شامل یک نیمه جراحی و برداشتن نوک ریشه دندان، پاک سازی و بستن آن است.

پست ها

معمولاً به صورت پیش ساخته یا پست ریختگی هستند. این پست ها درون کانال های پر شده ریشه دندان مرده قرار می گیرند تا از روکش یا بریج حمایت کنند. اخیراً از پست های غیرفلزی نیز استفاده می شود.

پین ها

زمانی که یک گوشه یا یک نوک دندان از بین رفته باشد، به کار می روند. کار پین ها در واقع تقویت مواد پرکردگی است. پین ها ممکن است باعث ترک خوردن داخلی دندان و از بین رفتن عصب شود.

کلاهک محافظ دندان (روکش)

واژه ی مترادف روکش، که از جنس سرامیک یا طلا ساخته شده و یا دارای ساختار درونی فلزی است (به منظور ایجاد استحکام) که با پرسلن یا چینی (بمنظور حفظ زیبایی) پوشیده شده است. معمولاً از کلاهک یا روکش برای پوشش دادن و محافظت از دندان های شکننده، دارای پرکردگی های وسیع یا دندان های عصب کشی شده جهت حفاظت از دندان و یا بهبود ظاهر آن بکار می رود.

روکش موقت

روکش موقت عمدتاً از پلاستیک ساخته شده می شود و با استفاده از سمان موقت در جای خود قرار می گیرد.

زیرکونیوم

بروزترین ماده ی روکش دندانی زیبایی است. بخش داخلی روکش از زیرکونیوم ساخته شده که سفید است و به خوبی قرار می گیرد و می تواند فشارهای محتمل درون دهان را تحمل کند و بعد با پرسلن برای بدست آوردن زیبایی مطلوب پوشیده می شود.

سرامیک

مواد ترمیم کننده شیشه مانندی هستند که می توان آن ها را ترمیم یا آسیاب کرد یا یک متخصص می تواند با استفاده از سرامیک پودر شده در لابراتوار آن را بسازد و سپس بپزد.

قطع نوک (apex) ریشه دندان

یک نیمه جراحی است که در آن نوک ریشه عفونت کرده برداشته می شود و کانال ریشه دندان پر می شود. بطور کلی در گذشته تنها از آمالگام دندانی استفاده می شد و اغلب از جایی که دسترسی به بالای دندان به دلیل پست ها یا روکش ها یا جایی که پر کردن ریشه ناموفق بوده صورت می گیرد.

منبع : مجله مدپلاس