داروهای کمکی غیر مسکن در کنترل درد ها | کافه پزشکی

درد مقوله پیچیده ای است که در ابعاد مختلف به خوبی شناخته نشده است. داروها در درمان بیماریها دارای اثرات گوناگون تعریف شده درمانی و غیر درمانی هستند. اثرات غیر درمانی در بر گیرنده اثرات جانبی ، عوارض دارویی و نیز اثراتی با مکانیسم های ناشناخته هستند. به عنوان مثال کاربامازپین دارای اثرات تعریف شده ضد تشنج بوده و در عین حال علاوه بر داشتن عوارض کبدی با مکانیسم های ناشناخته ای در درمان برخی از دردها موثر است. داروهای زیادی هستند که در گروه ضد درد نبوده ولی از نظر بالینی در تسکین درد موثرند. این گروه داروها تحت عنوان داروهای کمکی غیر مسکن در کنترل دردها مورد بررسی قرار می گیرند. همراه کافه پزشکی باشید

داروهای ضد تشنج

این گروه داروها در سندرم های درد نوروژنیک ، دردهای مرکزی و دردهای مزمن ناشی از انواع آسیبهای عصبی ، نوروپاتی دیابتی ، نورآلژی عصب تری ژمینه ، درد زونا ، درد آتی پیک صورت ، درد روماتوئید آرتریت و نیز در پروفیلاکسی حملات سردرد میگرنی کاربرد دارند. از این گروه داروها ، کاربامازپین، فنی توئین و والپروات سدیم کاربرد گسترده ای دارند:

کاربامازپین ( Carbamazepine)

این دارو با مهار کانالهای سدیمی باعث کاهش انتقال ایمپالسها در پایانه های عصبی می گردد. در درمان سندرم درد مرکزی کاربرد داشته ولی در نوروپاتی های محیطی ارزش کمی دارد. کاربامازپین در درمان نورآلژی عصب تری ژمینه انتخابی است و در درمان درد فانتومی نیز موثر می باشد. بصورت قرص بوده و جذب خوراکی آهسته ای دارد. برای جلوگیری از عوارض جانبی با ۱۰۰ میلی گرم هنگام شب شروع و سپس با دو بار در روز ادامه و بر حسب نیاز و تحمل بیمار دوز آن هر روز افزایش تا حداکثر به ۲gr در روز رسانده شود. در % ۸۰ موارد و ۲۴ ساعت پس از رسیدن به سطح ثابت خونی اثرات ضد دردت خود را ظاهر می کند. احتباس مایعات به علت ترشح نابجای هورمون ضد ادراری ( SIADH ) ، خواب آلودگی ، عدم تعادل ،سر گیجی ، دو بینی ، تاری دید ، تهوع و استفراغ ، حساسیت به نور ، آنمی آپلاستیک به علت دپرسیون مغز استخوان از عوارض کاربامازپین می باشد. لذا ضروری است بطور دوره ای آزمایش CBC جهت پایش عوارض خونی از بیماران بعمل آید.

فنی توئین ( Phenytion )

این دارو با مهار کانالهای سدیمی، غشاء سلولی تحریک پذیر را تثبیت و از حملات انفجاری عصبی که توسط عبور جریان درون سلولی بوجود می آید جلوگیری می کند. فنی توئین در نور آلژی عصب تری ژمینه و بخصوص در دردهای متناوب موثر می باشد. این دارو به سه شکل شربت ، کپسول و آمپول می باشد. دوز مناسب در شروع درمان ۱۰۰mg در هنگام شب بوده و به تدریج تا کنترل درد قابل افزایش به ۱۵۰-۴۰۰ میلی گرم در روز می باشد. جذب خوراکی آن نیز اهسته می باشد. فنی توئین در صورت تزریق عضلانی رسوب کرده و به علت قلیایی بودن برای بافتهای بدن بسیار تحریک کننده می باشد. در تزریق سریع وریدی باعث آریتمی قلبی می شود. لذا بایستی به آهستگی و حداکثر با سرعت ۵۰mg در دقیقه تزریق شود. هیپرپلازی لثه ها | ، هیرسوتیسم، آنمی مگالوبلاستیک ، عدم تعادل ، خواب آلودگی، اختلال در گام برداری ، نیستاگموس و تاری دید از عوارض این دارو محسوب میشود.

والپروات سدیم ( Valproate Sodium)

این دارو در مقایسه با کاربامازپین و فنی توئین ارزش کمتری در درمان دردهای مزمن عصبی دارد. مکانیسم اثر آن بخوبی شناخته نشده است. این دارو به صورت قرص بوده و روزانه ۶۰۰-۲۰۰۰ میلی گرم در ۳-۲ دوز منقسم مصرف میشود. در ۲۰% موارد باعث ناراحتی معده شده لذا بصورت قرص های پوشش دار تهیه میشود. ممکن است باعث بی اشتهایی ، تهوع و استفراغ ، ریزش موقتی موها و مسمومیت کبدی را بدنبال داشته باشد.

داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای ( TCA )

داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای شایع شامل آمی تریپتیلین ، نورتریپتیلین ، ایمی پیرامین ، دزی پیرامین و دوکسپین می باشد. اثرات ضد افسردگی TCA ها بعد از ۳-۲ هفته ظاهر میشود در صورتیکه اثرات تسکین درد ۳ – ۷ روز بعد از مصرف بوجود می آید. مکانیسم اثر بی دردی اینها نامشخص می باشد. احتمالا برداشت مجدد سروتونین در انتهای عصب را مهار کرده و سروتونین در محل سیناپس ها افزایش یافته و باعث مهار درد می شود. آمی تریپتیلین بهترین این گروه در تسکین درد میباشد. TCA ها در دردهای محیطی بیشتر موثر است تا در دردهای مرکزی. در درمان نوروپاتی دیابتی ، نورالژی بعد از هرپس ، دردهای نوروپاتیک بعد از عمل جراحی ، رادیوتراپی ، درد بعد از حمله مغزی ،درد آتی پیک صورت ،درد کوز الژی موثرند ولی در دردهای سرطان بی تاثیرند. TCA اثرات بی دردی مخدرها را تقویت می کند. آمی تریپتیلین با دوز mg۱۰ – ۲۵ شروع و بتدریج به ۱۵۰mg در روز رسانده می شود. دوز ضد درد TCA ها حدود ۵۰% دوز ضد افسردگی می باشد مگر در مورد کمر درد که دوز ضد دردی معادل دوز ضد افسردگی می باشد. لذا ۲۵-۱۵۰ میلی گرم در روز محدوده ایجاد بی دردی می باشد و دوز های بالاتر ممکن است باعث تشدید درد گردند. TCAها دارای عوارض بی شماری بوده و شامل : خشکی دهان ، احساس طعم فلز در دهان ، تاخیر تخلیه معده ، یبوست ، طپش قلب و تاکیکاردی ، احتباس ادرار ، تیرگی شعور ، گیجی ، تاری دید ، ایلئوس فلجی روده ها ، یرقان ، سیاهی زبان ، راش های پوستی ، تشنج ، لرزش ، تعریق شبانه ، آریتمی ، هیپوتانسیون وضعیتی ، کاهش پلاکت ، کاهش گلبولهای سفید و آگرانولوسیتوز می باشد. 

بنزودیازپین ها ( BZD )

درد باعث اضطراب و اضطراب باعث تشدید درد بیمار میشود. دیازپام با دوز mg۲ –۱۰ هر ۶ ساعت و لورازپام با دوز ۰/۵ – ۳mg هر ۱۲-۶ ساعت فقط در دردهای ناشی از اسپاسم عضلانی موثرند کلونازپام بخصوص در مهار آلودینی ( Allodynia ) موثر بوده و در جمع بنزودیازپین ها قابل تحمل ترین آنها می باشد.

نورولپتیک ها

داروهای نور و لپت یا آنتی سایکوز مثل کلرپرومازین ، فلوفنازین ، پرفنازین و تیوریدازین در درمان نورالژی پس از هرپس و دردهای مقاوم سرطانی موثرند. کلرپرومازین با دوز ۵۰۰mg/day در درمان درد فانتومی بکار میرود. این داروها اثرات بی دردی مرفین را تقویت می کنند.

استروئیدها

استروئیدها در درمان دردهای حاد و مزمن سرطانی و نیز وضعیتهای التهابی موضعی و عمومی بکار میروند. مکانیسم کورتونها در کنترل دردهای سرطانی شامل: لیز تومور(مثل لنفوم) ، کاهش آدم تومور و کاهش ادم عصب می باشد . کورتونها در دردهای استخوانی ، کمپرسیون عصبی (مثل فشار دیسک روی اعصاب نخاعی) و کوزالژی بکار می روند . در درمان درد بدخیمی نخاع که اثر فشاری روی اعصاب دارد دگزامتازون ۱۶ تا ۹۶ mg/day یا معادل آن از سایر استروئیدها استفاده می شود . این دوز در مورد درمان بدخیمی شبکه عصبی بازویی و کمری خاجی ۱۶mg/ day می باشد.

آنتی هیستامین ها

هیدروکسی زین دارای خاصیت ضد درد بوده و اثرات ضد درد آن صرفا پس از تزریق عضلانی ثابت شده است. ۱۰۰mg هیدروکسی زین وریدی اثر مخدرها را ۵۰% افزایش میدهد. دوز بی دردی آن ۲۵–۵۰mg هر ۴ – ۶ساعت بصرت تزریق عضلانی است.

دکسترومتورفان( Dextromethorphan )

این دارو از خانواده مخدرها بوده و به تنهایی برای درمان درد بکار نمیرود بلکه به عنوان ضد سرفه کار برد دارد. این دارو اثر بی دردی مخدرها را ۲ برابر می کند.

کلونیدین( Clonidine )

کلونیدین یک داروی به آگونسیت بوده و تحریک این گیرنده ها باعث تعدیل فرآیند ناسیسپتور درون شاخ پشتی نخاع میگردد. در دردهای سرطانی می توان ۳۰mgدر ساعت بصورت تزریق مداوم و آهسته از طریق اپیدورال استفاده کرد. همچنین در درد ناشی از تحمل نخاعی به مورفین بکار برده میشود.

کافئین

کافئین با دوز ۶۵-۲۰۰ mg/day بی دردی حاصل از داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) را افزایش میدهد.

کتامین ( Ketamine)

کتامین یک داروی بیهوش کننده بوده و تزریق ۰/۴mg/kg معادل ۱mg / kg پتیدین ایجاد بی دردی میکند. این دارو دارای عوارض تحریک سمپاتیک (افزایش ضربان قلب و فشار خون) ، هذیان و توهم می باشد. عوارض روانی آن با بنزودیازپین ها ، باربیتوراتها و مخدرها قابل کنترل میباشد.

نتیروس اکساید (N20)

گاز N20 مسکن قوی بوده و بصورت انتونوکس (۵۰% O2 % 50 + N20 ) در تسکین دردهای مختلف مثل دردهای زایمانی ، گچ گیری دردناک اندامها ، تعویض پانسمانهای دردناک و غیره بکار میرود. قدرت بی دردی حاصل از انتونوکس معادل ۱۰mg مرفین می باشد. گاز N20 در عرض ۵۰ ثانیه ایجاد بی دردی نموده و پس از قطع آن سریعا دفع و اثر بی دردی آن از بین می رود.

بکلوفن ( Baclofen )

گاما آمینوبوتیریک اسید (GABA) یک نوروترانسمیتر مهارت در نخاع است. بکلوفن از مشتقات GABA بوده و اثر ضد اسپاسمودیک دارد و در درمان نورالژی عصب تری ژمینه موثر می باشد. این دارو با دوز کم ۵mg دو بار در روز شروع و هر ۴-۳ روز تدریجا افزایش و به ۲۰mg چهار بار در روز می رسد . این دارو باعث تهوع شده لذا همراه غذا یا شیر مصرف شود. قطع ناگهانی آن ممکن است باعث توهمات ، تشنج و آریتمی قلبی شود.

فنوکسی بنزامین (Phenoxybenzamine)

درد کوز الژی در ارتباط با سیستم سمپاتیک بوده و غده آدرنال با ترشح کاتکل آمین ها با این نوع درد ارتباط دارد. فنوکسی بنز امین با داشتن قویترین اثر آدرنولیتیک در درمان کوزالوت با دوز ۸mg به صورت سه بار در روز بکار میرود. این دوز تا از بین رفتن درد یا تا بروز هیپوتانسیون وضعیتی یا ۱۰mg هر ۲ ساعت قابل افزایش می باشد.

گوانتیدین ( Guanethidine )

این دارو با تجمع در پایانه های عصبی از آزاد شدن نوروترانسمیتر ها جلو گیری و باعث بی دردی میشود. ۱۰mg گوانتیدین در بلوک های داخل وریدی اندامها با تکنیک IV Bier‘s Block جهت ایجاد بلوک سمپاتیک و در نتیجه تسکین درد بکار میرود.

مگزیلتین ( Mexiletine)

این دارو ضد آریتمی قلبی بوده و در تسکین دردهای مزمن با دوز ۲۰۰-۳۰۰mg در روز بکار میرود.

پروپرانولول (Propranolol )

این دارو آدرنولیتیک بوده و در درمان درد فانتومی با دوز ۸۰mg daily و در کوزالژی با دوز ۴۰mg هر ۴ ساعت مصرف میشود.

نیفدیپین (Nifedipine)

این دارو به علت شل کردن عضلات صاف و افزایش جریان خون محیطی با دوز mg10 – 20 سه بار در روز در تسکین دردها موثر می باشد.

منبع : دکتر سید محسن پوریعقوبی ، انستزیولوژیست

اختصاصی کافه پزشکی