هر آنچه که باید در مورد بیماری آندومتریوز (Endometriosis) در زنان بدانید | کافه پزشکی

اندومتریوز نوعی اختلال دردناک است که در آن، یک نوع بافت مشابه بافتی که به طور معمول داخل رحم شما را می پوشاند (اندومتر)، خارج از رحم شما رشد می کند. اندومتریوز معمولا تخمدانها، لوله های فالوپ و بافت لگن شما را درگیر می کند. به ندرت ممکن است بافت آندومتر به اندام های لگن گسترش یابد. همراه کافه پزشکی باشید

بافت اندومتریوز مانند بافت اندومتر عمل می کند؛ در هر چرخه قاعدگی ضخیم می شود، پاره می شود و خونریزی می کند اما از آنجا که این بافت راهی برای خارج شدن از بدن شما ندارد، به دام می افتد. هنگامی که اندومتریوز تخمدان ها را درگیر می کند، کیست هایی به نام اندومتریوما تشکیل می شود. بافت اطراف می تواند تحریک شود و در نهایت اسکار و چسبندگی ایجاد می شود.

اندومتریوز می تواند باعث درد – گاه شدید – خصوصا در دوره های قاعدگی شود. ممکن است مشکلات باروری نیز ایجاد شود. خوشبختانه درمان های مؤثر موجود هستند.

علائم اندومتریوز

علامت اصلی آندومتریوز درد لگن است که اغلب با دوره قاعدگی همراه است. اگر چه بسیاری از زن ها در دوره قاعدگی دچار گرفتگی می شوند اما افراد مبتلا به اندومتریوز معمولاً درد قاعدگی را بسیار بدتر از حد معمول توصیف می کنند. درد نیز ممکن است با گذشت زمان افزایش یابد.

علائم و نشانه های رایج آندومتریوز شامل موارد زیر است:

دوره های دردناک (دیس منوره): درد و گرفتگی لگن ممکن است قبل از شروع قاعدگی آغاز شود و تا چندین روز در یک دوره قاعدگی ادامه یابد. همچنین ممکن است درد کمر و شکم داشته باشید.

درد با مقاربت: درد در طول یا بعد از رابطه جنسی هنگام ابتلا به اندومتریوز شایع است.

درد با حرکات روده یا ادرار: شما به احتمال زیاد این علائم را در دوره قاعدگی تجربه خواهید کرد.

خونریزی بیش از حد: ممکن است شما خونریزی بین دوره ها را تجربه کنید.

ناباروری: گاهی اوقات، اندومتریوز برای اولین بار در افرادی که به دنبال درمان نازایی هستند تشخیص داده می شود.

علائم و نشانه های دیگر: ممکن است خستگی، اسهال، یبوست، نفخ یا حالت تهوع به خصوص در دوران قاعدگی را تجربه کنید.

شدت درد شما لزوماً یک شاخص قابل اعتماد از میزان شرایط نیست. 

اندومتریوز گاهی اوقات با سایر شرایطی که می تواند باعث درد لگن شود مانند بیماری التهابی لگن (PID) یا کیست تخمدان اشتباه است. ممکن است با سندرم روده تحریک پذیر (IBS) نیز اشتباه گرفته شود؛ شرایطی که باعث بروز اسهال، یبوست و گرفتگی شکم می شود. IBS می تواند همراه آندومتریوز باشد که تشخیص را پیچیده می کند.

علل اندومتریوز

اگرچه علت دقیق اندومتریوز مشخص نیست اما علل احتمالی شامل موارد زیر است:

عادت ماهانه رتروگراد: در عادت ماهانه رتروگراد، خونریزی ناشی از قاعدگی که حاوی سلول های آندومتر است، به جای بیرون ریختن از بدن، از طریق لوله های فالوپ به داخل حفره لگنی می روند. این سلول های آندومتر به دیواره های لگن و سطوح اندام های لگن می چسبند؛ جایی که رشد می کنند و همچنان در طول هر چرخه قاعدگی ضخیم می شوند و خونریزی می کنند.

تحول سلول های صفاقی: در آنچه به عنوان “تئوری القایی” شناخته شده است، متخصصان می گویند که هورمون ها یا فاکتورهای ایمنی بدن، تبدیل سلول های صفاقی را به سلول هایی مانند آندومتر القا می کنند.

تحول سلول جنینس: هورمون هایی مانند استروژن ممکن است سلول های جنینی را به لانه های سلولی مانند آندومتر در دوران بلوغ تبدیل کنند.

اسکار جراحی: بعد از برخی عمل های جراحی مانند هیسترکتومی یا سزارین، سلول های آندومتر ممکن است به برش جراحی وصل شوند.

انتقال سلول آندومتر: رگ های خونی یا سیستم مایع بافتی (لنفاوی) ممکن است سلول های آندومتر را به قسمت های دیگر بدن منتقل کنند.

اختلال سیستم ایمنی: مشکل سیستم ایمنی بدن ممکن است باعث شود بدن نتواند بافت هایی مانند آندومتر را که در خارج از رحم در حال رشد هستند تشخیص دهد و از بین ببرد.

عوامل خطر اندومتریوز

چندین عامل شما را در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به اندومتریوز قرار می دهد:

• عدم انجام زایمان در طول عمر
• دوره قاعدگی شما در سنین پایین شروع شود
• یائسگی در سنین بالاتر
• چرخه های قاعدگی کوتاه – به عنوان مثال، کمتر از ۲۷ روز
• دوره های قاعدگی سنگین که بیش از هفت روز طول می کشند
• داشتن سطح استروژن بالاتر در بدن
• شاخص توده بدنی پایین (BMI)
• سابقه خانوادگی مبتلا به اندومتریوز
• هرگونه بیماری پزشکی که مانع عبور طبیعی جریان خون قاعدگی از بدن شود
• ناهنجاری های دستگاه تناسلی

آندومتریوز معمولاً چند سال پس از شروع قاعدگی بروز می کند. علائم و نشانه های اندومتریوز ممکن است با بارداری به طور موقت بهبود یابد و ممکن است با یائسگی کاملاً از بین برود؛ مگر اینکه استروژن مصرف کنید.

عوارض اندومتریوز

ناباروری

عارضه اصلی اندومتریوز اختلال در باروری است. تقریباً یک سوم تا نیمی از زنان مبتلا به اندومتریوز در بارداری با مشکل روبرو هستند.

برای بارداری، یک تخمک باید از تخمدان رها شود و از طریق لوله فالوپ سفر کند؛ توسط یک سلول اسپرم بارور شود و خود را به دیواره رحم وصل کند تا شروع به رشد کند. آندومتریوز ممکن است باعث انسداد لوله شده و از لقاح تخمک و اسپرم جلوگیری کند.اما به نظر می رسد که این بیماری به روش های غیر مستقیم مثلاً از بین بردن اسپرم یا تخمک روی باروری تأثیر بگذارد.

با این وجود، بسیاری از افراد با آندومتریوز خفیف تا متوسط ​​هنوز هم می توانند باردار شوند. پزشکان بعضی اوقات به افراد مبتلا به اندومتریوز توصیه می کنند که بارداری را به تاخیر نیندازند زیرا ممکن است با گذشت زمان وضعیت بدتر شود.

سرطان

سرطان تخمدان در افرادی که اندومتریوز دارند بیشتر از حد انتظار رخ می دهد اما در ابتدا خطر ابتلا به سرطان تخمدان کم است. برخی از مطالعات نشان می دهد که اندومتریوز این خطر را افزایش می دهد اما هنوز هم نسبتاً کم است. اگرچه نادر است اما نوع دیگری از سرطان – آدنوکارسینوما مرتبط با اندومتریوز – می تواند بعدا در زندگی در افرادی که آندومتریوز داشته اند ایجاد شود.

تشخیص اندومتریوز

برای تشخیص اندومتریوز و سایر شرایطی که می تواند باعث درد لگن شود، پزشک از شما می خواهد علائم خود از جمله محل درد و زمان بروز آن را توصیف کنید.

آزمایشات مربوط به سرنخ های جسمی اندومتریوز شامل موارد زیر است:

معاینه لگن: در طی معاینه لگن، پزشک به دنبال ناهنجاری هایی مانند کیست روی اندام های تولید مثل یا زخم های پشت رحم می گردد. غالبا احساس قسمت های کوچک آندومتریوز امکان پذیر نیست مگر اینکه باعث ایجاد کیست شوند.

سونوگرافی: در این تست از امواج صوتی با فرکانس بالا برای ایجاد تصاویری از قسمت داخلی بدن استفاده می شود. برای گرفتن تصاویر، وسیله ای به نام ترانس دیوسر روی شکم یا روی واژن شما (سونوگرافی خارج واژینال) فشار داده می شود. هر دو نوع سونوگرافی ممکن است برای به دست آوردن بهترین دید در مورد اندام های تولید مثل انجام شود. آزمایش تصویر برداری سونوگرافی استاندارد به طور قطعی به پزشک اطلاع نخواهد داد که شما آندومتریوز دارید اما می تواند کیست های مرتبط با اندومتریوز (آندومتر) را تشخیص دهد.

تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI): ام آر آی تستی است که از یک میدان مغناطیسی و امواج رادیویی برای ایجاد تصاویر دقیق از اندام ها و بافت ها در بدن شما استفاده می کند. برای برخی، MRI اطلاعات جزیی در مورد مکان و اندازه آندومتر به جراح شما می دهد.

لاپاروسکوپی: در بعضی موارد، پزشک ممکن است لاپاروسکوپی را امتحان کند. در حالی که تحت بیهوشی عمومی قرار دارید، جراح شما در نزدیکی ناف برشی ایجاد می کند و یک وسیله دیداری باریک (لاپاروسکوپ) را وارد بدن شما می کند و به دنبال علائم بافت آندومتر در خارج از رحم می باشد.

لاپاروسکوپی می تواند اطلاعاتی در مورد مکان، میزان و اندازه کاشت آندومتر ارائه دهد. جراح شما برای آزمایش بیشتر می تواند از نمونه بافت (بیوپسی) استفاده کند. غالبا با برنامه ریزی مناسب جراحی، جراح شما می تواند اندومتریوز را در طول لاپاروسکوپی به طور کامل درمان کند؛ به طوری که شما فقط به یک عمل جراحی نیاز دارید.

درمان اندومتریوز

درمان اندومتریوز معمولا شامل دارو یا جراحی است. رویکردی که شما و پزشکتان انتخاب می کنید بستگی به این دارد که علائم و نشانه های شما تا چه حد شدید باشد و آیا شما می خواهید که باردار شوید یا خیر.

پزشکان معمولا ابتدا روش های محافظتی را توصیه می کنند و در صورت عدم موفقیت در درمان اولیه، جراحی را انتخاب کنند.

داروهای ضد درد

پزشک ممکن است به شما توصیه کند که از داروهای ضد درد بدون نسخه مانند داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (ایبوپروفن یا ناپروکسن سدیم) استفاده کنید تا در رفع گرفتگی دردناک قاعدگی کمک کند.

اگر در تلاش نیستید باردار شوید، پزشک ممکن است هورمون درمانی را به همراه داروهای تسکین دهنده توصیه کند.

هورمون درمانی

هورمون های مکمل گاهی در کاهش یا از بین بردن درد اندومتریوز مؤثر هستند. افزایش و کاهش هورمون ها در دوران قاعدگی باعث ضخیم شدن، پاره شدن و خونریزی کاشت های اندومتر می شود. داروهای هورمونی ممکن است رشد بافت آندومتر را کند کرده و از کاشت جدید بافت آندومتر جلوگیری کنند.

هورمون درمانی یک درمان قطعی برای اندومتریوز نیست. بعد از قطع درمان، علائم را می توانید دوباره مشاهده کنید

روش های درمانی مورد استفاده در درمان آندومتریوز عبارتند از:

قرص های ضد بارداری هورمونی: قرص های ضد بارداری به کنترل هورمون های مسئول ساخت بافت آندومتر در هر ماه کمک می کنند. بسیاری از افراد هنگام استفاده از داروی ضد بارداری هورمونی، قاعدگی سبک تری دارند. استفاده از داروهای ضد بارداری هورمونی ممکن است در بعضی موارد درد را کاهش یا از بین ببرد.

آگونیست ها و آنتاگونیست های هورمون آزاد کننده گنادوتروپین (Gn-RH): این داروها تولید هورمون های تحریک کننده تخمدان را کاهش داده، سطح استروژن را پایین آورده و از قاعدگی جلوگیری می کنند. این امر باعث کوچک شدن بافت آندومتر می شود. از آنجا که این داروها یائسگی مصنوعی ایجاد می کنند، مصرف مقدار کمی استروژن یا پروژستین به همراه آگونیست ها و آنتاگونیست های Gn-RH ممکن است عوارض جانبی یائسگی مانند گرگرفتگی، خشکی واژن و کاهش توده استخوان را کاهش دهد. دوره های قاعدگی و توانایی بازگشت بارداری هنگام قطع مصرف دارو اتفاق می افتند.

پروژسترون درمانی: انواع روش های درمانی پروژستین از جمله دستگاه داخل رحمی با لوونورژسترول، ایمپلنت ضد بارداری، تزریق ضد بارداری یا قرص پروژستین می تواند دوره قاعدگی و رشد ایمپلنت آندومتر را متوقف کند و ممکن است علائم و نشانه های اندومتریوز را تسکین دهد.

مهار کننده های آروماتاز: مهارکننده های آروماتاز ​​نوعی دارو هستند که باعث کاهش میزان استروژن در بدن شما می شود. پزشک شما ممکن است یک داروی مهار کننده آروماتاز ​​به همراه پروژسترون یا ترکیبی از داروهای ضد بارداری هورمونی را برای درمان اندومتریوز توصیه کند.

جراحی محافظتی

اگر اندومتریوز دارید و می خواهید باردار شوید، جراحی برای از بین بردن ایمپلنت های اندومتریوز در ضمن حفظ رحم و تخمدان ها (جراحی محافظتی) ممکن است شانس موفقیت شما را افزایش دهد. اگر از درد شدید آندومتریوز رنچ می برید، ممکن است از عمل جراحی نیز بهره مند شوید اما درد باز می گردد.

پزشک ممکن است این روش را به صورت لاپاروسکوپی یا معمولا از طریق جراحی سنتی شکم در موارد گسترده تر انجام دهد. حتی در موارد شدید آندومتریوز، اکثر آنها با جراحی لاپاروسکوپی قابل درمان هستند.

درمان باروری

اگر در بارداری با مشکل روبرو هستید، ممکن است پزشک درمان باروری را تحت نظارت یک متخصص زنان و زایمان انجام دهد. درمان باروری از تحریک تخمدان های شما برای ایجاد تخمک بیشتر تا لقاح آزمایشگاهی متغیر است. مناسب بودن نوع درمان برای شما بستگی به وضعیت شخصی دارد.

هیسترکتومی با برداشتن تخمدان ها

جراحی برای برداشتن رحم (هیسترکتومی) و تخمدان ها (اوفورکتومی) در گذشته موثر ترین درمان برای آندومتریوز در نظر گرفته شده بود اما متخصصان در حال دور شدن از این رویکرد هستند و درعوض، بر حذف دقیق و کامل همه بافت های اندومتریوز تمرکز می کنند.

برداشتن تخمدان های شما منجر به یائسگی می شود. فقدان هورمون های تولید شده توسط تخمدان ها ممکن است برای بعضی از افراد درد آندومتریوز را بهبود بخشد اما برای برخی دیگر، آندومتریوزی که بعد از عمل باقی می ماند همچنان باعث ایجاد علائم می شود. یائسگی زودرس همچنین خطر ابتلا به بیماری های قلبی و برخی شرایط متابولیک و مرگ زودرس را در پی دارد.

برداشتن رحم (هیسترکتومی) بعضی اوقات می تواند برای مدیریت علائم مرتبط با اندومتریوز مانند خونریزی شدید قاعدگی و قاعدگی دردناک ناشی از گرفتگی رحم در افرادی که نمی خواهند باردار شوند، مورد استفاده قرار گیرد. حتی وقتی تخمدان ها در جای خود باقی بمانند، ممکن است هیسترکتومی هنوز تأثیر طولانی مدت بر شما داشته باشد.

پیدا کردن یک پزشک که با او احساس راحتی می کنید در مدیریت و درمان اندومتریوز بسیار مهم است. ممکن است شما بخواهید قبل از شروع هرگونه درمان، مشورت کنید تا مطمئن شوید که تمام گزینه ها و نتایج احتمالی را می دانید.

منبع : mayoclinic.org | ترجمه اختصاصی کافه پزشکی