همه چیز درباره داروهای ضدبارداری هورمونی | کافه پزشکی

قرص های ضد بارداری خوراکی ( Oral Contrareptive Pills )

داروهای ضدبارداری هورمونی که امروزه در دسترس می باشند عبارتند از قرص های خوراکی ، آمپول های تزریقی و کپسول های کاشتنی

قرص های ضدبارداری خوراکی به عنوان یک روش هورمونی محسوب می شود که بصورت خوراکی و روزانه مصرف می شود.

قرص های ضدبارداری معمول ، استروئید های صناعی با ساختمان شبیه به هورمون های طبیعی زنان ( استروژن ها و پروژسترون ها ) می باشد، این استروئید ها با دوزها و نسبت های کافی برای مهار تخمک گذاری و لذا پیشگیری از حاملگی مصرف می شود.

انواع قرص های موجود عبارتند از:

• قرص های ترکیبی یا مرکب ( Combined Pills ): حاوی استروژن و پروژسترون که شامل یک مرحله ای (Monophasic) یعنی LD و HD ، دو مرحله ای (Biphasic) و سه مرحله ای (Triphasic) یا Multiphasic
• قرص های حاوی پروژسترون یا مینی پیل (Minipills)

مکانیزم اثرات هورمون استروژن و پروژسترون

اثرات استروژن:

1. باعث رشد سرویکس جنین در اواخر تکامل داخل رحمی می شود به طوری که به هنگام تولد اندازه سرویکس نسبت به جسم رحم یک نوزاد ممکن است نزدیک به سه به یک باشد.
2. باعث بروز صفات جنسی زن به هنگام بلوغ می شود.
3. باعث تکثیر و بلوغ اپی تلیوم سنگفرشی مطبق واژن گردیده و همچنین محرک ذخیره سازی گلیکوژن در سلول های اپی تلیال می باشد که نتیجه آن PH پایین یا اسیدیتیه محیط واژن است که خود این باعث مهار لوکونیزاسیون واژن توسط ارگانیسم های بیماری زا می گردد.
4. باعث افزایش و رقیق شدن موکوس سرویکس به هنگام تخمک گذاری شده که این امر سبب سهولت نفوذپذیری و حرکت اسپرم ها به سوی سرویکس و رحم میگردد.
5. استروژن بعد از پایان هر سیکل قاعدگی ، تکثیر ، تشکیل غدد و رشد عروقی را در آندومتر تحریک می کنند و سبب پرولیفراتیو آن می گردد.
6. موجب افزایش حرکات و هیپرتروفی عضلات صاف دستگاه تولید مثل می شود.
7. باعث تغییرات در متابولیسم الکترولیت ، چربی ها و پروتئین ها می شود.

اثرات پروژسترن:

1. باعث افزایش ویسکوزیته موکوس سرویکس میگردد که این چسبندگی و غظلت باعث عدم نفوذ اسپرم ها به سرویکس و قسمت های فوقانی می شود.
2. آندومتر رحم پوشش مناسبی جهت لانه گزینی می سازد.
3. در صورت وقوع حاملگی کمک به ادامه حاملگی می کند.
4. بعد از تخمک گذاری در هر سیکل به علت افزایش پروژسترون درجه حرارت به میزان کمی افزایش می یابد.
5. باعث تغییرات در متابولیسم پروتئین ها و کربوهیدرات ها می شود.

قرص های ترکیبی یا مرکب (Combined Pills)

قرص های ترکیبی حاوی استروژن و پروژسترون می باشد و مکانیسم عمل آنها به شرح ذیل می باشد:

1. جلوگیری از تخمک گذاری از طریق سرکوب عوامل هیپوتالاموسی آزاد کننده گنادوتروپین و استروژن به تنهایی با دوز کافی می تواند مانع تخمک گذاری شود.
2. استروژن با تغییر روند بلوغ طبیعی آندومتر مانع لانه گزینی می شود.
3. استروژن انتقال تخمک گذاری را تسریع می کند، پروژسترون نیز باعث کند شدن این انتقال می شود پس نقش احتمالی این مواد دو تغییر تحریک لوله ای و رحمی نامشخص است.
4. پروژستین با تلغیظ و کاهش مقدار و سلول موکوس سرویکس مانع انتقال اسپرم می شود و همچنین ظرفیت گیری اسپرم را نیز مهار می کند.
5. پروژستین آندومتر را نامطلوب می کند.
6. احتمالاً پروژستین با سرکوب گنادوتروپین ها تخمک گذاری را مهار می کند.

انواع قرص های ترکیبی یا مرکب به سه دسته تقسیم بندی می شود:

• قرص های یک مرحله ای ( Monophasic )
• قرص های دو مرحله ای ( Biphasic )
• سه مرحله ای (Triphasic) یا Multiphasic

⇐ قرص های یک مرحله ای ( Monophasic )

این قرص ها در آمریکا فروخته نمی شود دو شکل HD و LD یا High Dose و Low Dose در بازار دارویی ارائه می شود.

1. HD یا High Dose : در قرص اچ دی میزان استروژن مساوی پروژسترون ۵۰ میکروگرم و اتینیل استرادیول ۲۵۰ میکروگرم می باشد
2. LD یا Low Dose : قرص ال دی علاوه بر اثرات ضدبارداری به دلیل کم کردن مقدار خونریزی قاعدگی باعث بهبود کم خونی ناشی از خونریزی قاعدگی نیز میگردد، کاهش درد های قاعدگی و منظم کردن دوره قاعدگی نیز از فواید این قرص است. در شرایط خاص خانم ها می توانند تا ۴۵ سالگی از این قرص استفاده کنند،

بهترین داروی ضد بارداری برای پیشگیری در ابتدای ازدواج قرص LD می باشد.

⇐ قرص های دو مرحله ای ( Biphasic )

در قرص های ترکیبی دو مرحله ای میزان استرژن با پروژسترون برابر است و فقط قرص های ۱۰ روز اول ۰٫۵ میلی گرم و یازده روز دوم مقدار یک میلی گرم پروژسترون پروژسترون در قرص ها موجود است.

⇐ سه مرحله ای (Triphasic) یا Multiphasic

در قرص های ترکیبی سه مرحله ای میزان استروژن در ترکیب قرص یکسان و ثابت است ولی پروژسترون در سه مرحله افزایش می یابد ( نارنجی ، زرد و سفید ) میزان دو هورمون عبارتند از:

پروژسترون Progestron onlly pills ( مینی پیل )

در این قرص ها از پروژسترون ۰٫۵ میلی گرم یا کمتر استفاده می شود و استروژن ندارد، ۲۸ یا ۳۵ قرص از روز اول قاعدگی یا شش هفته پس از زایمان مورد استفاده قرار می گیرد.

لاینسترونول (Lynestrenol)

لاینسترونول موجب افزایش غلظت موکوس سرویکس و ممانعت از رسیدن اسپرم به تخمک می باشد و همچنین با تغییر رشد آندومتر رحم مانع از لانه گزینی تخمک می گردد و هیچ نافذی بر شیردهی ندارد، ازهفته ششم بعد از زایمان شروع می شود. (شروع از روز اول عادات ماهانه)

مزایا استفاده لاینسترونول :

• عدم تاثیر بر کمیت و کیفیت شیر مادر
• ضریب موفقیت این روش در دوران شیردهی بالا است
• با توجه به فقدان استروژن در مواردی مانند بیماری های دریچه ای قلب ، کم خونی داسی شکل و در افراد سیگاری و در افراد بالای ۴۰ سال قابل استفاده است
• از بیماری های خوش خیم پستان، سرطان آندومتر و تخمدان و بیماری های التهابی لگن ممکن است پیشگیری کند
• به عنوان یک روش اورژانسی ضد بارداری قابل استفاده است

مزایای قرص های ترکیبی

• در صورت استفاده صحیح موثر است
• در رابطه جنسی تداخل ایجاد نمی کند
• در بیشتر موارد لذت جنسی را افزایش می دهد زیرا نگرانی در مورد باردار شدن وجود ندارد
• دوره های قاعدگی را منظم می کند
• مقدار و مدت خونریزی ماهانه را کم می کند و از درد های قاعدگی ( دیسمنوره ) می کاهد
• در همه دوره های سنی از نوجوانی تا قبل از یائسگی قابل استفده است
• در زنانی که سابقه بارداری نداشته اند نیز قابل استفاده است
• بلافاصله بعد از قطع مصرف قرص ها ، باروری قابل برگشت می باشد
• به عنوان روش فوری ( اورژانس ) پیشگیری از بارداری مناسب است
• از بروز وضعیت های حاملگی نابجا، سرطان تخمدان ، سرطان آندمتر رحم ، بیماری های خوش خیم پستان ، کیست های تخمدان ، بیماری های التهابی لگن جلوگیری می کنند

کپسول های کاشتنی ( نورپلنت )

سیستم ایمپلنت زیر درمی نورپلنت نخستین روش صرفاً پروژستینی برگشت پذیر طولانی اثر حاوی دوز پایین برای جلوگیری از حاملگی در زنان است.

سیستم نورپلنت از ۶ کپسول هر یک به طول ۳۴ میلی متر و قطر بیرونی ۲٫۴ میلی متر و حاوی ۳۶ میلی گرم لوونورژسترل بلوری تشکیل شده است، عمر قفسه ای آنها از تاریخ ساخت تا ۵ سال بعد است و پس از کاشته شدن در بدن، ۵ تا ۷ سال دیگر عمر موثر دارند.

مکانیسم اثر نورپلنت

پروژستین از ایمپلنت به بافت های اطراف انتشار می یابد، جایی که توسط گردش خون جذب و به طور سیستمیک توزیع می شود و بدین ترتیب از افزایش اولیه میزان دارو در گردش خون به گونه ای که در مورد استروئید های خوراکی یا تزریقی روی می دهد جلوگیری می شود.

ظرف ۲۴ ساعت پس از کاشت نورپلانت ، غلظت های پلاسمایی لوونوژسترول در محدوده ۰٫۴ تا ۰٫۵ نانوگرم بر میلی لیتر است که برای جلوگیری از حاملگی کافی خواهد بود با وجود این بررسی تغییرات مخاط سرویکس حاکی از آن است که تا سه روز پس از کاشت باید نوعی روش پشتیبان جلوگیری از حاملگی را به کار گرفت.

به طور خلاصه مکانیسم اثر را می توان به شرح ذیل بیان کرد:

• در یک سوم موارد باعث مهار تخمک گذاری می شود
• با ضخیم کردن موکوس سرویکس مانع ورود اسپرم می شود
• با ایجاد تغییر در لایه آندومتر مانع لانه گزینی جنین می شود

زمان کاشت نورپلنت

1. در زمان قاعدگی
2. در صورت سقط زیر ۱۲ هفته بلافاصله بعد از سقط یا در اولین ۷ روز پس از آن
3. پس از گذشت ۶ هفته از زایمان

نورپلنت و فوریت های مراجعه پزشک

در صورتیکه شما برای جلوگیری از بارداری روش نورپلنت را انتخاب کرده اید باید به موارد زیر توجه کنید و در صورت رویت این موارد فوراً به پزشک مراجعه کنید.

• درد بازو، چرکی شدن یا خونریزی از محل کاشت
• خروج یکی از کپسول های کاشته شده
• تاخیر بیش از سه هفته قاعدگی
• درد شدید لگنی
• سردرد های بی سابقه یا شدید و سردردهای میگرنی برای اولین بار
• زردی
• درد شدید سینه
• علائم ترومبوز و آمبولی
• اختلال حاد دید
• شش هفته قبل از هر عمل جراحی یا ضعیت نیازمند به بی حرکت کامل

موارد منع مصرف نورپلنت

• بارداری یا شک به بارداری
• بیماری های کبدی
• آنمی
• هپاتیت
• سندروم دوبی-جانسون (نوعی یرقان)
• مصرف داروهای ضد انعقادی ( هپارین ، کومادین یا آسپرین )
• مصرف داروهای ضد تشنج
• طولانی بودن زمان سیلان پستان
• اختالات خونی
• آنمی سیکل سل
• خونریزی واژن
• سرطان سرویکس

سایر روش های داروهای ضدبارداری هورمونی

داروهای هورمونی نیز میتوانند با روش های متفاوت دیگری در جهت جلوگیری از بارداری مورد استفاده قرار گیرند، این روش ها حلقه واژینال و برچسب های پوستی می باشد.

حلقه واژینال (Vaginal Rings ) یا نوا رینگ ( Nova Ring)

نوعی از این حلقه ها حاوی هورمون پروژسترون می باشد که به مدت سه ماه در واژن قرار می گیرد. در نوع اول حلقه واژینال توسط خود فرد به مدت سه هفته درون واژن قرا می گیرد و در پایان هفته سوم از واژن خارج و در سیکل بعدی از حلقه جدید استفاده می شود.حلقه های واژینال یا نوا رینگ یک حلقه نازک ، قابل ارتجاع و شفاف است که با آزاد کردن مقدار کمی هورمون استروژن و پروژستین ، به مدت ۴ هفته از بارداری جلوگیری می کند.

برچسب های جذب پوستی ( Ortho Evra )

اثر بخشی این روش حدود ۹۸ تا ۹۹ درصد است و اثرات جانبی آن مشابه قرص های ضدبارداری است.این روش جدید پیشگیری از بارداری به نام اورتو اورا که از طریق پوست جذب جریان خون می شود ، با برداشتن این برچسب ( پس از سه هفته ) از روی پوست خونریزی آغاز و برای سیکل بعدی از برچسب جدید استفاده می شود.

نحوه کاربرد: برچسب ها بر روی پوست اندام فوقانی ( به جز ناحیه سینه ) یا تحتانی ( ترجیحا روی بازو یا باسن ) چسبانده می شود.

منبع : بهداشت جامعه – زهرا بهنودی

تنظیم شده توسط:  سایت کافه پزشکی

کپی برداری بدون ذکر مرجع مجاز نمی‌باشد.