سیر تا پیاز آتلکتازی (Atelectasis) ؛ از علائم و علل تا درمان | کافه پزشکی

آتلکتازی شامل فروپاشی کامل یا بخشی از کل ریه و یا یکی از لوب های ریه است. این وضعیت هنگامی رخ می دهد که کیسه های هوایی ریز (آلوئول ها) درون ریه روی هم می خوابند یا احتمالاً با مایع آلوئولار پر می شوند.

آتلکتازی یکی از شایع ترین عوارض تنفسی بعد از عمل جراحی است. این وضعیت یکی از عارضه های احتمالی سایر مشکلات تنفسی از جمله فیبروز کیستیک، تومورهای ریوی، ترومای قفسه سینه، ادم ریوی و نارسایی تنفسی است. آتلکتازی می تواند تنفس را دشوار کند؛ به خصوص اگر در حال حاضر بیماری ریه دارید. درمان به علت و شدت این وضعیت بستگی دارد. همراه کافه پزشکی باشید

علائم آتلکتازی

ممکن است علامت آشکاری برای آتلکتازی وجود نداشته باشد. اگر علامتی دارید، ممکن است شامل یکی از موارد زیر باشد:

• دشواری در تنفس
• تنفس سریع و کم عمق
• خس خس سینه
• سرفه کردن

علل آتلکتازی

آتلکتازی از طریق انسداد مجاری هوایی یا فشار خارج از قفسه سینه (غیر انسدادی) اتفاق می افتد.

بیهوشی عمومی یک عامل شایع آتلکتازی است. بیهوشی الگوی منظم تنفس شما را تغییر می دهد و در تبادل گازهای ریوی تأثیر می گذارد. تقریباً هر کس که جراحی بزرگی انجام می دهد، مقداری آتلکتازی را تجربه می کند. این وضعیت اغلب بعد از عمل بای پس قلبی اتفاق می افتد.

آتلکتازی انسدادی ممکن است در موارد زیادی ایجاد شود:

پلاک مخاط: پلاک مخاطی شامل تجمع مخاط در مجاری هوایی شما است. معمولاً در حین و بعد از عمل جراحی اتفاق می افتد زیرا شما نمی توانید سرفه کنید. داروهای تجویز شده در حین عمل باعث می شود نفس عمیق کمتری داشته باشید؛ بنابراین ترشحات طبیعی در مجاری هوایی جمع می شود. فشار منفی ریه ها در حین عمل به پاک کردن آنها کمک می کند اما بعضی اوقات آنها باز هم ایجاد می شوند. پلاک های مخاطی در کودکان، افراد مبتلا به فیبروز کیستیک و در هنگام حملات شدید آسم نیز شایع است.

جسم خارجی: آتلکتازی در کودکانی که یک جسم خارجی مانند بادام زمینی یا یک قسمت کوچک اسباب بازی را وارد ریه های خود کرده اند شایع است.

تومور داخل راه هوایی: رشد غیر طبیعی سلولها می تواند راه هوایی را تنگ کند.

علل احتمالی آتلکتازی غیر انسدادی شامل موارد زیر است:

صدمه: تروما در قفسه سینه – به عنوان مثال ناشی از سقوط یا تصادف – می تواند باعث شود که تنفس عمیق به دلیل درد مختل شود.

پلورال افیوژن: این وضعیت شامل ایجاد مایعات در بین بافت ها (پلور) است که ریه ها و قسمت داخلی دیواره قفسه سینه را درگیر می کند.

ذات الریه: انواع مختلفی از پنومونی می تواند باعث آتلکتازی شود.

پنوموتوراکس: نشت هوا به فضای بین ریه ها و دیواره قفسه سینه شما می تواند به طور غیرمستقیم باعث رو هم خوابیدن قسمت هایی از ریه شود.

زخم بافت ریه: زخم ممکن است در اثر آسیب، بیماری ریوی یا جراحی ایجاد شود.

تومور: یک تومور بزرگ می تواند علاوه بر مسدود کردن راه هوایی، ریه را فشرده کند.

عوامل خطر ابتلا به آتلکتازی

عواملی که احتمال ابتلا به این وضعیت را بیشتر می کنند عبارتند از:

• سن بالاتر
• هر شرایطی که بلع را دشوار می کند
• فعالیت کم در رختخواب
• بیماری های ریوی مانند آسم، COPD، برونشکتازی یا فیبروز کیستیک
• جراحی های اخیر شکم یا قفسه سینه
• بیهوشی عمومی اخیر
• ضعف عضلات تنفسی به دلیل دیستروفی عضلانی، آسیب نخاعی یا وضعیت عصبی عضلانی دیگر
• داروهایی که ممکن است باعث تنفس کم عمق شوند
• درد یا جراحتی که ممکن است باعث سرفه یا تنفس کم عمق شود از جمله درد معده یا شکستگی دنده
• سیگار کشیدن

عوارض آتلکتازی

آتلکتازی به شرط محدود بودن، به ویژه در بزرگسالان، معمولاً قابل درمان است. عوارض زیر ممکن است ناشی از این وضعیت باشد:

• کمبود اکسیژن خون (هیپوکسمی): آتلکتازی باعث می شود اکسیژن به آلوئول ها کمتر برسد.
• ذات الریه: خطر ابتلا به پنومونی تا زمان از بین رفتن آتلکتازی ادامه می یابد. مخاط در این وضعیت ممکن است منجر به عفونت شود.
• نارسایی تنفسی: از دست دادن یک لوب یا کل ریه به ویژه در نوزاد یا شخصی که مبتلا به بیماری ریوی است، می تواند تهدید کننده حیات باشد.

جلوگیری از ابتلا به آتلکتازی

آتلکتازی در کودکان اغلب به دلیل انسداد در مجاری هوایی ایجاد می شود. برای کاهش خطر، اشیاء کوچک را دور از دسترس کودکان نگه دارید.

در بزرگسالان، این وضعیت معمولاً بعد از جراحی بزرگ رخ می دهد. اگر برنامه ریزی برای عمل جراحی دارید، در مورد راهکار های کاهش خطر با پزشک خود صحبت کنید. برخی تحقیقات حاکی از آن است که ورزش های خاص تنفسی و تمرین عضلات تنفسی ممکن است خطر آتلکتازی را بعد از جراحی های خاص کاهش دهد.

تشخیص آتلکتازی

معاینه پزشک و پرتو نگاری ساده قفسه سینه ممکن است تمام موارد لازم برای تشخیص این وضعیت باشد. با این حال، آزمایش های دیگری نیز ممکن است برای تأیید تشخیص یا تعیین نوع یا شدت آتلکتازی انجام شود. آنها شامل موارد زیر هستند:

سی تی اسکن: از آنجا که سی تی اسکن یک روش حساس تری نسبت به اشعه ایکس معمول است، ممکن است گاهی اوقات به تشخیص بهتر علت و نوع آتلکتازی کمک کند.

پالس اکسی متری: این آزمایش ساده از یک دستگاه کوچک قرار داده شده در یکی از انگشتان دست برای اندازه گیری میزان اکسیژن خون شما استفاده می کند و به تعیین شدت کمک می کند.

سونوگرافی از قفسه سینه: این آزمایش غیر تهاجمی می تواند به تفاوت بین آتلکتازی، ادم ریوی و پلورال افیوژن کمک کند.

برونکوسکوپی: به پزشک شما اجازه می دهد تا علت انسداد را در یابد. این روش همچنین ممکن است برای درمان نیز استفاده شود.

درمان آتلکتازی

درمان آتلکتازی بستگی به علت دارد. نوع خفیف ممکن است بدون درمان از بین برود. بعضی اوقات از دارو ها برای شل شدن و نازک شدن مخاط استفاده می شود. اگر این بیماری به دلیل انسداد باشد، ممکن است نیاز به جراحی یا سایر اقدامات درمانی باشد.

فیزیوتراپی قفسه سینه

تکنیک هایی که به شما کمک می کنند تا بعد از عمل نفس عمیق بکشید و دوباره بافت ریه متلاشی شده را مجددا گسترش دهید در این دسته جای دارند. آنها شامل موارد زیر هستند:

• انجام تمرینات تنفس عمیق و استفاده از وسیله ای برای کمک به سرفه های عمیق ممکن است به از بین بردن ترشحات و افزایش حجم ریه کمک کند.
• بدن خود را طوری قرار دهید که سر شما پایین تر از قفسه سینه شما باشد. این امر به مخاط اجازه می دهد تا از پایین ریه های شما بهتر تخلیه شود.
• ضربه زدن به قفسه سینه خود برای شل شدن مخاط؛ این تکنیک پرکاشن نامیده می شود. همچنین می توانید از دستگاه های مکانیکی پاکسازی مخاط استفاده کنید.

عمل جراحی

رفع انسداد راه های هوایی ممکن است با مکش مخاط یا برونکوسکوپی انجام شود. در طول برونکوسکوپی، پزشک به آرامی یک لوله انعطاف پذیر را به سمت پایین گلوی شما هدایت می کند تا مجاری هوایی را پاک کند.

اگر تومور باعث ایجاد این وضعیت شود، ممکن است درمان توسط جراحی با یا بدون سایر روش های درمانی (شیمی درمانی یا پرتودرمانی) انجام شود.

درمان تنفسی

در بعضی موارد ممکن است لوله تنفسی لازم شود.

فشار مداوم راه هوایی (CPAP) ممکن است در بعضی از افرادی که به دلیل سرفه بسیار ضعیف شده اند و سطح اکسیژن کمی دارند دارند پس از عمل مفید باشد.

منبع : mayoclinic.org | ترجمه اختصاصی کافه پزشکی