همه چیز درباره بیماری ام اس ( مالتیپل اسکلروزیس Multiple Sclerosis ) | کافه پزشکی
بیماری ام اس یا مالتیپل اسکلروزیس یک بیماری مزمن است که بر سیستم عصبی مرکزی به ویژه مغز، نخاع و اعصاب بینایی تأثیر می گذارد. این بیماری می تواند باعث ایجاد طیف گسترده ای از علائم در سراسر بدن شود. نمی توان مشخص کرد که بیماری ام اس (MS) در هر فرد چگونه پیشرفت می کند. بعضی از افراد علائم خفیفی از خود نشان می دهند مانند تاری دید و بی حسی و مور مور شدن اندام ها. در موارد شدید، فرد ممکن است دوره هایی از فلج بودن، از دست دادن بینایی و مشکلات حرکتی را نشان دهد که البته نادر هستند.
به گفته موسسه اختلالات عصبی و سکته مغزی آمریکا، ۲۵۰ تا ۳۵۰ هزار نفر در ایالات متحده مبتلا به MS هستند. جامعه MS برآورد می کند که این تعداد می تواند نزدیک به ۱ میلیون نفر باشد. درمان های جدید در کاهش سیر پیشرفت بیماری بسیار موثر هستند. همراه کافه پزشکی باشید
آنچه در این پست کافه پزشکی خواهید دید
ام اس چیست ؟
دانشمندان دقیقا نمی دانند چه چیزی باعث MS می شوند اما معتقدند که یک اختلال خود ایمنی است که بر سیستم عصبی مرکزی (CNS) تأثیر می گذارد. وقتی فرد بیماری خود ایمنی یا اتوایمیون دارد، سیستم ایمنی بدن بافت های سالم را بیگانه می پندارد و به آنها حمله می کند.
در مورد MS، سیستم ایمنی به غلاف میلین حمله می کند ؛ غلاف میلین از فیبرهای عصبی محافظت می کند و به اعصاب کمک می کند تا سیگنال های الکتریکی را سریع تر منتقل کنند.
مالتیپل اسکلروزیس به معنای وجود “چندین بافت اسکار در مناطق مختلف” است. هنگامی که غلاف میلین آسیب می بیند، یک اسکار یا اسکلروز باقی می گذارد. پزشکان همچنین این مناطق را پلاک یا ضایعات می نامند. آنها عمدتا مناطق زیر را تحت تاثیر قرار می دهند :
- ساقه مغز
- مخچه
- نخاع
- اعصاب بینایی
- ماده سفید در برخی از مناطق مغز
با افزایش ضایعات بیشتر، فیبرهای عصبی می توانند آسیب ببینند. در نتیجه، سیگنال های الکتریکی از مغز به بافت هدف نمی رسد و این بدان معنی است که بدن نمی تواند دستور مغز را انجام دهد.
انواع بیماری ام اس
چهار نوع MS وجود دارد :
- سندرم بالینی جدا شده (CIS) : این نوع برای یک بار رخ می دهد و علائم حداقل ۲۴ ساعت می مانند. اگر یک بار دیگر نیز در یک روز دیگر رخ دهد، پزشک MS را از نوع RRMS خواهد دانست.
- MS عود کننده – فروکش کننده (RRMS) : شایع ترین شکل ام اس است که حدود ۸۵٪ افراد مبتلا به MS را تحت تاثیر قرار می دهد. RRMS شامل مواردی از علائم جدید یا بدتر شدن علائم قبلی است و به دنبال آن دوره های بهبودی می آید که در طی آن علائم و نشانه ها به طور جزئی و یا کاملا از بین می روند.
- MS پیشرونده اولیه (PPMS) : نشانه ها به تدریج بدتر می شوند. حدود ۱۵٪ از افراد مبتلا به PPMS هستند.
- MS پیشرفته ثانویه (SPMS) : در ابتدا، افراد مبتلا دوره هایی از RRMS را تجربه می کنند اما پس از آن، بیماری شروع به رشد چشمگیری خواهد کرد.
علائم بیماری ام اس
از آنجایی که MS بر CNS تأثیر می گذارد، علائم می توانند بر هر قسمت از بدن تاثیر بگذارند.
شایع ترین علائم MS عبارتند از :
- ضعف عضلانی : به علت کمبود تحریک ناشی از آسیب عصبی، افراد ممکن است ضعف عضلانی ایجاد کنند.
- بی حسی و سوزن سوزن شدن اندام ها : احساس سوزن سوزن شدن و بی حسی اندام ها یکی از اولین نشانه های MS است که می تواند روی صورت یا دست و پا تاثیر بگذارد.
- علامت هرمیت Lhermitte’s sign : هنگامی که فرد گردن خود را تکان می دهد ممکن است احساسی مانند شوک الکتریکی را تجربه کند.
- مشکلات مثانه ای : فرد ممکن است در تخلیه مثانه خود مشکل داشته باشد یا نیاز داشته باشد سریعا مثانه خود را تخلیه کند و دچار بی اختیاری ادرار شود. از دست دادن کنترل مثانه نشانه اولیه MS است.
- مشکلات روده ای : یبوست مزمن می تواند منجر به بی اختیاری روده شود.
- خستگی : می تواند توانایی فرد در انجام وظایف کاری یا خانه را کاهش کند. خستگی یکی از شایع ترین نشانه های MS است.
- سرگیجه : این مشکل رایج است، همراه با مسائل مربوط به تعادل و هماهنگی.
- اختلال جنسی : هر دو مردان و زنان ممکن است علاقه خود به رابطه جنسی را از دست بدهند.
- اسپاسم عضلانی : این نشانه اولیه MS است. اعصاب آسیب دیده در نخاع و مغز می تواند اسپاسم عضلانی دردناک به ویژه در پاها ایجاد کند.
- لرزش : برخی افراد مبتلا به MS ممکن است لرزش بدون اختیار را تجربه کنند.
- مشکلات بینایی : بعضی افراد ممکن است دید دوگانه، تاری دید، نابینایی کامل یا اعوجاج رنگ قرمز و سبز را تجربه کنند. معمولا تنها یک چشم درگیر می شود. التهاب عصب بینایی ممکن است باعث ایجاد درد در هنگام حرکت چشم شود. مشکلات بینایی نشانه اولیه MS است.
- مشکلات حرکتی : MS به دلیل ضعف عضلانی و مشکلات تعادل، سرگیجه و خستگی، می تواند راه رفتن را سخت کند.
- تغییرات احساسی و افسردگی : از بین رفتن میلین و فیبر عصبی در مغز می تواند باعث تغییرات احساسی شود.
- مشکلات یادگیری و حافظه : می تواند تمرکز، برنامه ریزی، یادگیری و تعیین اولویت را دشوار کند.
- درد : درد علامت رایج در MS است. درد نوروپاتیک با MS رابطه مستقیم دارد.
علائم با شیوع کمتر عبارتند از :
- سردرد
- از دست دادن شنوایی
- خارش
- مشکلات تنفسی
- تشنج
- اختلالات گفتاری
- مشکلات بلع
در مراحل بعد، افراد ممکن است تغییر در ادراک و تفکر و حساسیت به گرما داشته باشند.
علائم MS در افراد مختلف، متفاوت است. برای بعضی ها، علائم با یک احساس ناخوشایند شروع می شود و علائم ممکن است ماه ها یا سال ها پیشرفت نکند. گاهی اوقات علائم در عرض چند هفته یا چند ماه به سرعت پیشرفت می کند.
علل و عوامل خطر بیماری ام اس
دانشمندان نمی دانند که علت ایجاد MS چیست اما عوامل خطر عبارتند از :
- سن : اکثر افراد بین ۲۰ تا ۴۰ سالگی تشخیص داده می شوند.
- جنسیت : دو برابر احتمال ابتلا در زنان نسبت به مردان بیشتر است.
- عوامل ژنتیکی : حساسیت ممکن است در ژن ها رخ دهد اما دانشمندان معتقدند که محرک محیطی نیز برای توسعه MS ضروری است حتی در افرادی که دارای ویژگی های ژنتیکی هستند.
- سیگار کشیدن : به نظر می رسد افرادی که سیگار می کشند بیشتر به MS مبتلا می شوند.
- عفونت ها : قرار گرفتن در معرض ویروس ها مانند ویروس اپشتین بار (EBV) یا مونونوکلئوز ممکن است خطر ابتلا به MS را افزایش دهد، اما تحقیقات ارتباط قطعی نشان نمی دهند. ویروس های دیگر که ممکن است نقش داشته باشند شامل ویروس هرپس نوع ۶ (HHV6) و پنومونی مایکوپلاسما می باشند.
- کمبود ویتامین D : بعضی از متخصصان معتقدند که سطح پایین ویتامین D ممکن است بر سیستم ایمنی بدن تأثیر بگذارد.
- کمبود ویتامین B12 : بدن برای تولید میلین از ویتامین B استفاده می کند. کمبود این ویتامین ممکن است خطر بیماری های عصبی مانند MS را افزایش دهد.
نظریه های قبلی شامل قرار گرفتن در معرض سگ های هار، آسیب فیزیکی و استفاده از آسپارتام (شیرین کننده مصنوعی) است اما هیچ شواهدی برای حمایت از این نظریه ها وجود ندارد. احتمالا هیچ عامل مهمی برای MS وجود ندارد اما چندین عامل ممکن است کمک کننده باشند.
تشخیص بیماری ام اس
پزشک معاینه فیزیکی و عصبی، بررسی علائم و سابقه پزشکی شخص را در دستور کار خود قرار می دهد. هیچ آزمایشی به تنهایی نمی تواند تشخیص را تایید کند بنابراین پزشک از استراتژی های مختلف استفاده می کند که ممکن است شامل موارد زیر باشد :
- MRI مغز و نخاع : ضایعات را نشان می دهد
- آنالیز مایع نخاعی : آنتی بادی های عفونت قبلی را نشان می دهد
- تست پتانسیل برانگیخته : فعالیت الکتریکی را در پاسخ به محرک اندازه گیری می کند
پزشک ممکن است سایر آزمایش ها را برای رد کردن سایر علل احتمالی مشابه با MS پیشنهاد کند.
درمان بیماری ام اس
هیچ درمان قطعی برای MS وجود ندارد اما درمان های در دسترس است برای مدیریت دو مورد زیر به کار می روند :
- آهسته شدن پیشرفت و کاهش تعداد و شدت عود بیماری
- از بین بردن علائم
بعضی از افراد از درمان های مکمل و جایگزین استفاده می کنند اما تحقیقات همواره مفید بودن این موارد را تایید نمی کند.
درمان هایی برای آهسته کردن پیشرفت بیماری
تعدادی دارو از اداره غذا و داروی آمریکا (FDA) برای کاهش احتمال عود MS تاییدیه گرفته اند. این کار با تغییر نحوه عملکرد سیستم ایمنی بدن انجام می شود. بعضی از این موارد ممکن است خوراکی باشند و بعضی دیگر به صورت فرم تزریقی و انفوزیون.
داروهای اصلاح کننده بیماری (DMT) زیر در حال حاضر تایید شده اند :
داروهای تزریقی
- اینترفرون بتا ۱ a
- اینترفرون بتا ۱ b
- گلاتیرامر استات
- پگ اینترفرون بتا ۱ a
داروهای خوراکی
- تری فلونوماید
- فینگولیمود
- دی متیل فومارات
- ماونکلاد
- مایزنت
داروهای انفوزیون
- آلم توزوماب
- میتوکساندرون
- اکلری زوماب
- ناتالیزوماب
دستورالعمل های کنونی توصیه می کنند که از این داروها در مراحل اولیه استفاده شود زیرا که آنها می توانند پیشرفت MS را کند کنند ؛ به ویژه اگر فرد آنها را در زمان فروکش علائم مصرف کنند.
برخی از داروها در مراحل خاص مفید هستند. به عنوان مثال، پزشک ممکن است میتوکساندرون را در مرحله شدیدتر MS تجویز کند. گزینه های دارویی جدید که در بازار عرضه می شوند، ایمن تر و موثرتر از موارد قبلی هستند.
عوارض جانبی داروهای سرکوب کننده ایمنی شامل خطر بالای عفونت است. برخی از داروها ممکن است به کبد نیز آسیب برسانند. اگر فرد متوجه اثرات نامطلوب شود، باید به پزشک مراجعه کند.
درمان هایی برای زمان عود بیماری
کورتیکواستروئیدها : این داروها باعث کاهش التهاب و سرکوب سیستم ایمنی بدن می شوند.متیل پردنیزولون و پردنیزون مثال هایی از این دسته هستند. اگر فردی به مدت طولانی از این داروها استفاده کند، ممکن است اثرات نامطلوب داشته باشد و به احتمال زیاد هیچ منفعتی در درازمدت به وجود نمی آورد.
استراحت چشم : در صورت بروز مشکلات بینایی، پزشک ممکن است محدود کردن مدت زمان استفاده از وسایل الکترونیکی را توصیه کند.
بهبود مشکلات حرکتی و تعادل : فیزیوتراپی ممکن است کمک کننده باشد. دارو دالفام پریدین نیز ممکن است مفید باشد.
درمان لرزش : فرد می تواند از دستگاه های کمک کننده استفاده کند تا لرزش را کنترل کند. داروها همچنین ممکن است به کاهش لرزش کمک کنند.
رفع خستگی : استراحت به اندازه کافی و دوری از گرما می تواند کمک کننده باشد. دستگاه های کمک کننده مانند اسکوتر می توانند به حفظ انرژی کمک کنند. دارو یا مشاوره ممکن است به بهبود خواب کمک کند.
کنترل درد : پزشک ممکن است از داروهای ضدتشنج یا داروهای ضد اسپاسم استفاده کند تا درد تریژمینال کاهش یابد. داروهای کاهش دهنده درد مانند گاباپنتین ممکن است به بهبود درد کمک کند.
رفع مشکلات مثانه و روده : بعضی از داروها و تغییرات رژیم غذایی می تواند این مشکل را حل کند.
رفع افسردگی : پزشک ممکن است مهار کننده بازجذب انتخابی سروتونین (SSRI) را تجویز کند، زیرا این دارو باعث ایجاد خستگی کمتری نسبت به سایر داروهای ضد افسردگی می شود.
رفع تغییرات شناختی : داروی دونپزیل ممکن است به برخی افراد کمک کند.
درمان های مکمل و جایگزین
موارد زیر ممکن است به جنبه های مختلف MS کمک کند :
- گرما و ماساژ و طب سوزنی برای کنترل درد
- مدیریت استرس برای تقویت خلق و خوی
- ورزش برای حفظ قدرت و انعطاف پذیری
- رژیم سالم با مقدار زیاد میوه، سبزیجات و فیبر (برای کم کردن وزن می توانید از رژیم غذایی آنلاین کافه پزشکی استفاده کنید)
- ترک سیگار
مکمل های مختلفب برای خرید در دسترس هستند، از جمله مکمل های ویتامین D و امگا ۳٫ بعضی از مردم از این مکمل ها استفاده می کنند اگر چه دانشمندان ثابت نکرده اند که آنها کمک کننده هستند. فرد نباید از مکمل ها بدون مشاوره با پزشک استفاده کند.
توانبخشی و فیزیوتراپی
درمان فیزیوتراپی می تواند به قدرت و انعطاف پذیری کمک کند. برنامه توانبخشی به بهبود یا حفظ توانایی فرد در انجام کار های روزمره کمک می کند.
برنامه ها به طور کلی عبارتند از :
- فیزیوتراپی
- کار درمانی
- گفتار درمانی
- توانبخشی شناختی
- توانبخشی حرفه ای
جایگزینی پلاسما
جایگزینی پلاسما شامل حذف پلاسما و جایگزینی آن با پلاسمای جدید است. این فرآیند، آنتی بادی هایی را که عامل بیماری خودایمنی هستند حذف می کند، اما اینکه آیا این روش می تواند به افراد مبتلا به MS کمک کند یا خیر، مشخص نشده است. مطالعات نتایج متفاوتی را نشان داده اند.
جایگزینی پلاسما معمولا فقط برای حملات شدید MS مفید است.
درمان با سلول های بنیادی
دانشمندان به دنبال استفاده از سلول های بنیادی در جهت بازسازی سلول های مختلف بدن هستند و می خواهند عملکرد صحیح را به افراد مبتلا بازگردانند. محققان امیدوارند که تکنیک های درمان سلول های بنیادی یک روزی بتوانند آسیب های MS و عملکرد سیستم عصبی را به حالت عادی بازگردانند.
چشم انداز بیماری ام اس
پیشرفت MS برای هر فرد متفاوت است، بنابراین پیش بینی آنچه که اتفاق می افتد سخت است اما اکثر افراد معلولیت شدید را تجربه نمی کنند.
در سال های اخیر، دانشمندان پیشرفت بسیاری در توسعه داروها و درمان های MS انجام داده اند. داروهای جدید ایمن تر و موثرتر هستند و امید زیادی به کاهش پیشرفت بیماری دارند.
فردی که درمان مناسب را دریافت و شیوه زندگی سالم را دنبال کند می تواند انتظار داشته باشد همانند فردی که MS ندارد زندگی کند.
منبع : medicalnewstoday.com | ترجمه اختصاصی کافه پزشکی