بیماری سالک یا لیشمانیاز چیست و چگونه درمان می شود ؟ | کافه پزشکی

بیماری سالک یا لیشمانیوز یک عفونت انگلی است که توسط انگل لیشمانیا ایجاد می شود. این انگل به طور معمول در پشه های خاکی زندگی می کند. شما می توانید از نیش پشه آلوده به این بیماری مبتلا شوید. این حشرات که حامل انگل هستند به طور معمول در محیط های گرمسیری و نیمه گرمسیری سکونت دارند. همه گیری های کشنده ای در مناطقی از آسیا، شرق آفریقا و آمریکای جنوبی اتفاق افتاده است.

مناطق با شیوع بالا اغلب منابع محدودی برای درمان این بیماری دارند. پزشکان بدون مرز لیشمانیاز را یکی از خطرناکترین بیماری های گرمسیری اعلام کرده اند که مورد غفلت قرار گرفته است. این سازمان همچنین اعلام کرده است که این بیماری در رتبه دوم مرگ و میر ناشی از عفونت های انگلی قرار دارد. همراه کافه پزشکی باشید

انواع بیماری سالک

لیشمانیاز به سه شکل پوستی، احشایی و مخاطی دیده می شود. کارشناسان بر این باورند که حدود ۲۰ گونه لیشمانیا وجود دارد که می توانند این بیماری را به انسان منتقل کنند.

لیشمانیاز جلدی یا پوستی

لیشمانیاز جلدی باعث ایجاد زخم در پوست شما می شود و رایج ترین نوع لیشمانیاز است. ممکن است همیشه بسته به نوع آن، درمان لازم نباشد اما کنترل وضعیت می تواند بهبودی را سرعت بخشد و از عوارض پیشگیری کند.

لیشمانیاز مخاطی

لیشمانیاز مخاطی ناشی از نوع پوستی انگل است و می تواند چند ماه پس از بهبودی زخم های پوستی ایجاد شود. در این نوع، انگل ها به بینی، گلو و دهان شما گسترش می یابند و این امر می تواند به تخریب جزئی یا کامل غشاهای مخاطی در آن مناطق منجر شود.

اگرچه لیشمانیاز مخاطی معمولا زیر مجموعه ای از لیشمانیاز جلدی محسوب می شود اما جدی تر است، به خودی خود بهبود نمی یابد و همیشه به درمان نیاز دارد.

لیشمانیاز احشایی

این نوع گاه به عنوان لیشمانیاز سیستمیک شناخته می شود و معمولاً دو تا هشت ماه پس از نیش پشه خاکی رخ می دهد. لیشمانیاز احشایی به ارگان های داخلی مانند طحال و کبد شما آسیب می رساند و بر روی مغز استخوان شما و همچنین سیستم ایمنی بدن شما تأثیر می گذارد.

در صورت عدم درمان، این وضعیت تقریباً کشنده است.

علل بیماری سالک

لیشمانیاز ناشی از انگل های تک یاخته ای از گونه لیشمانیا است. شما از نیش پشه خاکی آلوده مبتلا می شوید.

انگل در داخل ماسه زندگی می کند و تکثیر می شود. این حشره بیشتر در محیط های مرطوب در ماه های گرم و شب ها از غروب تا طلوع آفتاب فعال است. حیوانات اهلی مانند سگ ها می توانند به عنوان منبع انگل عمل کنند. انتقال ممکن است از پرواز پشه های موجود روی بدن حیوانات به سمت انسان اتفاق بیفتد.

انسان ها نیز می توانند انگل را از طریق انتقال خون یا سوزن های مشترک به یکدیگر انتقال دهند.

چه کسی در معرض ابتلا به بیماری سالک است؟

جغرافیا

این بیماری در همه جای دنیا به جز استرالیا و قطب جنوب یافت می شود. با این حال، در حدود ۹۵ درصد در حل های زیر رخ می دهد:

• قاره آمریکا
• آسیای مرکزی
• مدیترانه
• خاورمیانه

در سال ۲۰۱۵ بیش از ۹۰ درصد موارد احشایی در مناطق زیر رخ داد:

• برزیل
• اتیوپی
• هند
• کنیا
• سومالی
• سودان

اگر در مناطق گرمسیری یا نیمه گرمسیری زندگی می کنید و یا به آنها مسافرت می کنید، در معرض خطر بالاتری از ابتلا به این بیماری قرار دارید. عوامل محیطی و اقلیمی به شدت در شیوع این بیماری تأثیر دارند.

شرایط اجتماعی اقتصادی

به گفته سازمان بهداشت جهانی (WHO)، فقر عامل تعیین کننده این بیماری است. علاوه بر این، لیشمانیاز اغلب در مناطقی رخ می دهد که شرایط زیر در آن شایع است:

• سوء تغذیه
• قحطی
• کمبود منابع مالی
• مهاجرت های زیاد مردم در اثر شهرنشینی، شرایط اضطراری، جنگ، تغییرات محیطی و تغییرات آب و هوایی

سایر عفونت ها

افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند در معرض خطر ابتلا به این بیماری قرار دارند.

HIV می تواند در انتقال سالک نقش داشته باشد و خطر لیشمانیاز احشایی را افزایش می دهد. اچ آی وی و لیشمانیاز سلولهای مشابه سیستم ایمنی بدن را تحت تأثیر قرار می دهند.

افراد آلوده به HIV نیز اغلب به لیشمانیاز مبتلا می شوند. در مناطقی از اتیوپی، تخمین زده می شود که حدود ۳۵ درصد مبتلایان به لیشمانیاز، به HIV نیز مبتلا می باشند.

علائم بیماری سالک

افراد می توانند برخی از گونه های لیشمانیا را برای مدت طولانی بدون بیمار شدن حمل کنند. علائم بستگی به شکل بیماری دارد.

علائم لیشمانیاز جلدی

علامت اصلی این نوع زخم های پوستی بدون درد است. علائم جلدی ممکن است چند هفته پس از نیش پشه ایجاد شود. با این حال، بعضی اوقات علائم ماه ها یا سال ها ظاهر نمی شوند.

علائم لیشمانیاز مخاطی

در افرادی که دارای شکل مخاطی بیماری هستند، علائم معمولاً یک تا پنج سال پس از ضایعات پوستی ظاهر می شوند. این نوع در درجه اول زخم هایی در دهان و بینی و یا بر روی لب ها ایجاد می کند.

علائم دیگر ممکن است شامل موارد زیر باشند:

• آبریزش بینی
• خونریزی از بینی
• مشکلات تنفسی

علائم لیشمانیاز احشایی

علائم اغلب پس از گذشت ماه ها ظاهر می شوند. بیشتر موارد دو تا شش ماه پس از وقوع عفونت آشکار است. علائم و نشانه های متداول عبارتند از:

• کاهش وزن
• ضعف
• تبی که هفته ها یا ماه ها طول می کشد
• بزرگ شدن طحال
• بزرگ شدن کبد
• کاهش تولید سلول های خونی
• خونریزی
• سایر عفونت ها
• ورم غدد لنفاوی

تشخیص بیماری سالک

اگر در مکانی زندگی می کنید یا به منطقه ای رفته اید که این بیماری شایع است. پزشک آزمایش های تشخیص وجود انگل را ضروری می داند. در صورت ابتلا به لیشمانیاز، پزشک از آزمایش های دیگر استفاده می کند تا ببیند کدام گونه عامل لیشمانیا بوده است.

تشخیص لیشمانیاز جلدی

پزشک ممکن است با خراشیدن یکی از زخم ها، مقدار کمی از پوست را برای انجام بیوپسی بردارد. آنها غالباً به دنبال DNA یا ماده ژنتیکی انگل می گردند. پزشکان می توانند از روش های مختلفی برای شناسایی گونه های انگل ایجاد کننده عفونت استفاده کنند.

تشخیص لیشمانیاز احشایی

سابقه زندگی یا مسافرت به منطقه با شیوع بالا مفید است. پزشک شما ممکن است ابتدا معاینه فیزیکی را انجام دهد تا به دنبال طحال یا کبد بزرگ شده باشد. سپس آنها ممکن است بیوپسی مغز استخوان را انجام دهند و آزمایش خون درخواست کنند.

درمان بیماری سالک

داروهای ضد انگل مانند آمفوتریسین B این بیماری را درمان می کنند. پزشک ممکن است سایر روش ها را براساس نوع لیشمانیاز شما توصیه کند.

درمان لیشمانیاز جلدی

زخم های پوستی اغلب بدون درمان بهبود می یابند. با این حال، درمان می تواند بهبودی را سرعت بخشد، زخم ها را التیام دهد و خطر ابتلا به بیماری های بعدی را کاهش دهد. هرگونه زخم پوستی که باعث بد شکلی شود ممکن است نیاز به جراحی پلاستیک داشته باشد.

درمان لیشمانیاز مخاطی

این ضایعات به طور طبیعی بهبود نمی یابند و همیشه به درمان نیاز دارند. آمفوتریسین B و پارومومایسین می توانند این نوع را درمان کنند.

درمان لیشمانیاز احشایی

نوع احشایی همیشه به درمان نیاز دارد. داروهای مختلفی در دسترس هستند که عبارتند از استیبوگلوکونات سدیم، آمفوتریسین B، پارومومایسین و میلتفوسین.

عوارض بیماری سالک

عوارض نوع جلدی ممکن است شامل موارد زیر هستند:

• خونریزی
• سایر عفونت ها به دلیل ضعف سیستم ایمنی 

نوع احشایی غالباً به دلیل تأثیراتی که بر ارگان های داخلی و سیستم ایمنی بدن دارد کشنده است. اگر HIV یا ایدز دارید، بیشتر در معرض خطر ابتلا به این بیماری هستید. ابتلا به HIV یا ایدز همچنین می تواند دوره لیشمانیاز و همچنین درمان را پیچیده کند.

جلوگیری از ابتلا به بیماری سالک

هیچگونه واکسن یا داروی پیشگیری کننده ای در دسترس نیست. تنها راه جلوگیری، در امان ماندن از نیش پشه آلوده است.

برای کمک به جلوگیری از نیش پشه خاکی، این موارد را دنبال کنید:

• لباس هایی بپوشید که تا حد ممکن پوست را بپوشاند. شلوار بلند، پیراهن آستین بلند و جوراب های بلند توصیه می شود.
• از دافع حشرات بر روی پوست در معرض استفاده کنید. مؤثرترین دفع حشرات حاوی DEET است.
• محل خواب داخل خانه را با حشره کش اسپری کنید.
• در طبقات بالاتر یک ساختمان بخوابید. حشرات پرواز کننده های ضعیفی هستند.
• از بیرون رفتن بین غروب و طلوع آفتاب خودداری کنید.

منبع : healthline.com | ترجمه اختصاصی کافه پزشکی