تعریف ، تفاوت و انواع هیپوکسی و هیپوکسمی | کافه پزشکی

هایپوکسمی عبارت است از کاهش میزان اکسیژن خون شریانی و زمانی که این کاهش اکسیژن در سطح سلولی منجر به کاهش اکسیژناسیون بافتی گردد، اصطلاحاً به آن هایپوکسی گفته می شود. برای بررسی هیپوکسی و هیپوکسمی همراه کافه پزشکی باشید

اندازه گیری هایپوکسی نسوج غیرممکن است، زیرا در قسمتهای مختلف بدن میزان آن بسیار متفاوت است. میزان طبیعی اکسیژن خون شریانی ۸۰ تا ۱۰۰ میلی متر جیوه است.

بدن نسبت به هایپوکسی بوسیله افزایش تعداد و عمق تنفس، که تلاشی جهت تهویه بیشتر آلوئولی است واکنش نشان میدهد. در نتیجه علائم تنگی نفس بصورت استفاده از عضلات کمک تنفسی، تعریق و سیانوز ظاهر میگردد. با افزایش تلاش و تقلای تنفسی، میزان مصرف اکسیژن نیز بیشتر شده منجر به ایجاد یک سیکل معیوب که نتیجه آن خستگی و احتمالاً ایست تنفسی است. با رساندن اکسیژن به بیمار، از میزان هایپوکسی کاسته شده، نیاز به کوشش برای تنفس برطرف می گردد و الگوی طبیعی تنفس از سر گرفته می شود.

در سیستم گردش خون، زمانی که بدن دچار هایپوکسمی شود، قلب جهت جبران کمبود اکسیژن، برون ده خود را افزایش میدهد. بدلیل بالا رفتن بار کاری قلب درضمن هایپوکسمی، تجویز اکسیژن در بیمارانی که دچار مشکلات قلبی نظیر MI و CHF وIHD هستند ضرورت دارد.

بطور کلی نشانه های بالینی هایپوکسمی شامل تغییر در وضعیت ذهنی (نظیر اختلال در قضاوت، خواب آلودگی شدید و کما) تنگی نفس، افزایش فشار خون، تغییر در ضربان قلب، آریتمی، سیانوز (از نشانه های دیررس)، تعریق شدید و سردی انتهاهاست. هایپوکسمی معمولاً به هایپوکسی منتهی می شود (کاهش تحویل اکسیژن به بافتها)، نشانه ها و علائم هایپوکسی بستگی به سرعت بروز هایپوکسمی دارد. هایپوکسمی ناگهانی با تغییر در عملکرد CNS همراه است زیرا مرکز عصبی بیشتر از سایر بافتها نسبت به کاهش اکسیژن حساسیت دارند بدین ترتیب بیمار دچار ناهماهنگی حرکات و اختلال در قضاوت میشود. تابلوی بالینی بیمار مشابه یک فرد مست است.

هایپوکسمی مزمن (مثلاً در COPD و CHF ) موجب خستگی و خواب آلودگی، بیتفاوتی، بیتوجهی و تاخیر در رفلکس ها می شود. نیاز به تجویز اکسیژن، با آزمایش ABG و ارزیابی بالینی مورد بررسی قرار می گیرد.

انواع هایپوکسمی

عوامل متعددی میتوانند منجر به هایپوکسمی و در نهایت هایپوکسی بافتی می شوند. بر این اساس میتوان هایپوکسی را به چند دسته تقسیم نمود:

۱٫ هایپوکسی هایپوکسمیک – Hypoxemic H

زمانی که به هر دلیل درصد اکسیژن هوای دمی کاهش یابد، هایپوکسی هایپوکسمیک ایجاد خواهد شد. تنفس در ارتفاعات و کاهش اکسیژن تنفسی به هر دلیل میتواند عامل ایجاد این نوع هایپوکسی باشد. این حالت با افزایش تهویه آلوئولی و تجویز اکسیژن برطرف می شود.

۲٫ هایپوکسی رکودی – Stagnatic H

این نوع هایپوکسی بدنبال رکود خون و یا کند شدن جریان خون در بیماریهایی نظیر آرتریواسکلروز، آترواسکلروز، ترومبوز، CHF ،MI، ایست قلبی و انواع شوک ها ایجاد می شود. این نوع هایپوکسی توسط اقداماتی نظیر اصلاح حجم مایعات، تجویز داروهای محرک – قلب و تنگ کننده عروق و احیای قلبی ریوی قابل درمان است.

۳٫ هایپوکسی آنمیک – Anemic H

این نوع هایپوکسی بدلیل کاهش غلظت هموگلوبین و یا در نتیجه کاهش ظرفیت حمل اکسیژن توسط هموگلوبین به بافتها ایجاد می شود. انواع آنمی ها، مسمومیت با گاز CO و متهموگلوبینمی از عوامل بروز آن هستند. این نوع هایپوکسی توسط ترانسفوزیون خون و تجویز اکسیژن با فشار بالا قابل درمان است.

۴٫ هایپوکسی سمی – Histotoxic H

در این نوع هایپوکسی، اختلال در سطح سلولی و بصورت اشکال در انتقال اکسیژن به داخل سلولها است. در مسمومیت با سیانور، درمان شامل تجویز تیوسولفات سدیم و در اورمی، شامل دیالیز است.

۵٫ هایپوکسی ناشی از کاهش – p50

کاهش p50 منجر به شیفت منحنی شکست اکسی هموگلوبین به سمت چپ و بروز آلکالوز میگردد و آلکالوز از مواردی است که سبب قویتر شدن میل ترکیبی اکسیژن به هموگلوبین میشود. بنابراین زمانی که اکسی هموگلوبین به سطح سلولی میرسد، اکسیژن خود را رها نمی کند و این مسئله منجر به بروز هایپوکسی در سطح بافتی می گردد. درمان شامل تصحیح آلکالوز است.

۶ هایپوکسی ناشی از افزایش نیاز 

این نوع هایپوکسی بدنبال وضعیتهای که منجر به افزایش نیازهای متابولیک در بدن می شود بوجود می آید. شایعترین علت آن سوختگی شدید و تیروتوکسیکوز است. درمان عبارت از رفع علت اولیه است.

منبع : منابع درسی دانشگاه علوم پزشکی البرز | اختصاصی کافه پزشکی